actueel
De sociale advocatuur krijgt niet eerder dan 2027 extra geld. Het kabinet heeft in de Voorjaarsnota dertig miljoen euro uitgetrokken voor de gefinancierde rechtshulp. Het geld komt een jaar later dan gehoopt.
Volgens de Voorjaarsnota komt er vanaf 2027 dertig miljoen euro beschikbaar om opvolging te geven aan de aanbevelingen van de Commissie-Van der Meer II voor het versterken van de sociale advocatuur. Dat betekent dat het uurtarief, de puntentoedeling en de toeslagen in dat jaar kunnen worden aangepast. Die maatregelen vergen samen circa 25 miljoen (kostenniveau 2024). Voor de voorgestelde kantoortoeslag, die circa tien miljoen kost, is geen geld uitgetrokken. Staatssecretaris Struycken (Rechtsbescherming) liet eerder al weten niet overtuigd te zijn van de effectiviteit van de toeslag. Hij denkt niet dat die een eind maakt aan de uitstroom van jonge advocaten.
De Commissie-Van der Meer had in haar rapport de regering niet alleen een reeks maatregelen geadviseerd, maar ook tot spoed gemaand. Snelheid is nodig om te voorkomen dat de sociale advocatuur nog verder wordt uitgehold, waarschuwde commissievoorzitter Herman van der Meer. Dat advies wordt vooralsnog evenmin opgevolgd.
De Tweede Kamer legt zich daarbij neer, ondanks verwoede pogingen van SP’er Michiel van Nispen haar tot actie te bewegen. Zijn motie, waarin werd gevraagd om een spoedige verhoging van toeslagen, tarief en puntentoekenning, werd bij hoofdelijke stemming met ruime meerderheid verworpen. Slechts 53 Kamerleden stemden voor, allemaal van de oppositie.
Vooraf hoopte Van Nispen nog dat hij de regeringspartijen NSC en BBB, met in hun gelederen justitiewoordvoerders Willem Koops en Marieke Wijen-Nass, gedeeltelijk achter zich zou krijgen. Die hoop bleek ijdel. Koops en Wijen-Nass waren tot voor kort zelf advocaat en werkten op toevoeging. De partijdiscipline bleek echter zwaarder te wegen, temeer daar het kabinet ook daadwerkelijk geld heeft toegezegd.
Koops voelde zich wel geroepen om in een stemverklaring zijn sympathie uit te spreken voor de motie. Hij beloofde de kwestie niet te laten rusten. ‘Mede dankzij NSC komt er dertig miljoen structureel beschikbaar. Daarmee zijn we er nog niet. NSC verwacht en eist meer oplossingen om jonge mensen te laten kiezen voor de sociale advocatuur en om die mensen te huisvesten.’
Koops zei ook budget te missen voor 2026. ‘Ook daarvoor moet een oplossing komen en wel voor de zomer. Ik verzeker u, NSC zit daar bovenop.’
Spagaat
In twee eerdere debatten bleek al dat het merendeel van de Tweede Kamer de meeste aanbevelingen van de Commissie-Van der Meer omarmt. Tegelijkertijd hebben met name de regeringspartijen oog voor de financiële krapte waarmee het kabinet kampt. Ook staatssecretaris Struycken (Rechtsbescherming) ziet zich in een spagaat gedwongen. De NSC-bewindsman wijst er wel op dat er meer dan geld nodig is om de structurele problemen van de beroepsgroep op te lossen. De bestaande situatie handhaven en er simpelweg meer geld instoppen, roept volgens hem geen halt toe aan de leegloop van de sociale advocatuur. ‘We constateren dat het alleen maar slechter wordt.’
Struycken wil samen met de advocatuur een ‘visietraject’ in om tot fundamentele oplossingen te komen. Zo vindt hij het nodig de ‘waterscheiding’ te beslechten tussen de commerciële en de sociale advocatuur, waardoor er meer financiële armslag kan ontstaan voor toevoegingspraktijken.
De staatssecretaris meent dat organisatievormen binnen de advocatuur op de schop moeten. Pas met nieuwe samenwerkingsverbanden en andere verdienmodellen kan de basis op orde worden gebracht, meent hij.
Struycken (voormalig Zuidas-advocaat) wierp de ‘fundamentele vraag’ op of voor jonge advocaten een loopbaan uitsluitend gebaseerd op toevoegingen wel aantrekkelijk is en toekomst biedt. ‘In Nederland hebben we enerzijds kantoren die werken op toevoeging en betaald door mensen met lage inkomens en aan de andere kant de commerciële kantoren, met heel andere tarieven. Dat is historisch zo gegroeid, in andere landen is dat anders.’
De bewindsman ziet meer brood in hybride kantoren, die zowel commerciële klanten als particulieren op toevoeging bijstaan. ‘Ik denk dat meer mensen kiezen voor een kantoor waar de sociale advocatuur onderdeel uitmaakt van de praktijk en daar ook blijven.’
Samenwerkingsverbanden tussen toevoegingspraktijken en commerciële praktijken juicht de staatssecretaris ook toe. Gebeurt dat niet uit eigen beweging, dan desnoods via een wettelijke verplichting. ‘De toegang tot het recht is een gedeelde verantwoordelijkheid voor de gehele advocatuur.’
Regio
Zowel Struycken als de Tweede Kamer zegt oog te hebben voor de regionale verschillen die er binnen de sociale advocatuur bestaan. In een aantal regio’s is het tekort nijpender dan elders. De Tweede Kamer ging akkoord met een motie van Van Nispen om het aanbod aan sociale advocatuur per regio en rechtsgebied te monitoren en bij gesignaleerde tekorten de noodzakelijke maatregelen te treffen. Een soortgelijke motie van de Limburgse BBB’er Wijen-Nass ‘om regionale spreiding als prioriteit mee te nemen bij enige maatregelen of stelselveranderingen binnen de sociale advocatuur’ werd eveneens aangenomen.