vak & mens

impact

door Nathalie de Graaf beeld Martijn Gijsbertsen

Ingewikkelde en emotionele zaken kenmerken de erf­recht­praktijk van advocaat Petra Knoppers (41, SmeetsGijbels). Juist een juridisch eenvoudige zaak bleef haar bij. ‘Een cliënte mocht de doods­oorzaak van haar moeder niet weten.’

‘In de achttien jaar dat ik erf­rechts­pecialist ben, heb ik heel wat zaken voorbij zien komen die indruk hebben gemaakt. Het zijn vaak juridisch complexe zaken waarbij ook de emoties hoog oplopen. Een zaak die in het bijzonder is blijven hangen, is juist een zaak die juridisch niet complex was. De dochter woonde in het buitenland en was niet op de hoogte gesteld door haar zus dat hun moeder was overleden.

Cliënte vertelde dat ze pas een jaar na het overlijden ontdekte dat haar moeder niet meer leefde doordat zij geen contact meer met haar kreeg en de voormalige buurvrouw haar over het overlijden informeerde. Dat bracht de nodige emoties teweeg. Ook al was de relatie met haar moeder niet goed, cliënte had graag afscheid genomen. Ze had zwaar te lijden onder het feit dat zij niet naar de uitvaart heeft kunnen gaan en niet wist waaraan haar moeder was overleden. Ook bleek cliënte te zijn onterfd. Ze had alleen aanspraak op haar legitieme portie. Het ging cliënte echter niet om het geld; de onterving in het testament van haar moeder was geen verrassing voor haar. Wat ze vooral wilde weten, was waaráán haar moeder was overleden, zodat ze het kon afsluiten. Haar zus, enig erfgenaam, wilde dat niet vertellen. Cliënte had contact opgenomen met ons kantoor, omdat ze wilde weten wat de juridische mogelijkheden waren om dit te achterhalen. En zo zat ze na een lange vlucht vanuit Amerika tegenover me aan tafel.’

Bankafschriften

‘Haar vraag was menselijk en invoelbaar. In de afgelopen jaren heb ik wel geleerd om geen persoonlijk oordeel te hebben over gezinssituaties. Het is dan ook niet zo dat ik tegenover cliënte zit en denk: wat absurd dat haar zus dit niet wil zeggen. Juist door alle zaken die ik heb gedaan, weet ik dat elke familie anders is en haar eigen geschiedenis heeft. In deze zaak was er duidelijk veel gaande. Misschien had moeder zelf wel aangegeven aan de zus dat ze niet wilde dat cliënte het wist. Door me verre te houden van een oordeel bewaar ik professionele afstand. Dat wil niet zeggen dat deze zaak me niet raakte.

Wij bespraken haar juridische mogelijkheden. Uit de correspondentie die de zussen onderling hadden gevoerd, bleek dat de zus van cliënte absoluut geen mededelingen zou doen over de doodsoorzaak. Zij vond dat cliënte maar meer betrokkenheid had moeten tonen toen moeder nog leefde. We hebben daarom gezocht naar een juridische grondslag die de cliënte zou kunnen brengen wat zij wilde zonder haar zus te laten verklaren. Wij bespraken dat haar belangrijkste recht de vordering uit hoofde van de legitieme portie was. Wij hebben de zus vervolgens aangeschreven en gemeld dat cliënte aanspraak maakte op haar legitieme portie en in dat kader graag alle informatie wilde om de vordering te kunnen berekenen. Op die manier zou cliënte wellicht een stapje dichter bij het door haar gewenste antwoord kunnen komen. Op basis daarvan kon ik bijvoorbeeld de bank­afschriften van moeder opvragen. We hoopten daarop transacties te kunnen zien die wat meer konden vertellen over de laatste levensfase van moeder. Wanneer mensen aanspraak maken op hun legitieme portie en een beroep doen op artikel 4:78 BW (het verkrijgen van alle informatie die nodig is voor het berekenen van de legitieme portie), is het opvragen van bank­afschriften niet ongebruikelijk. Het was mooi om te zien hoe deze juridische ingang samenviel met het menselijke aspect. De bankafschriften werden uiteindelijk door de zus verstrekt. Daarop was te zien dat moeder in haar laatste maanden een donatie had gedaan aan een goed doel met een medische doelstelling. Ook had ze geld overgeboekt naar een levens­einde­kliniek en een hospice. De conclusie dat moeder ernstig ziek was geweest, lag voor de hand. Toen ik de bank­afschriften ontving, heb ik ze direct naar cliënte gestuurd en haar gebeld. Haar opluchting was enorm. Ze had het antwoord gekregen waarnaar ze op zoek was.’

Emotionele aspect

‘Vaak ontstaat er in dit soort zaken een discussie over de omvang van de legitieme portie. In veel juridische procedures wordt – langdurig – gesproken over giften en/​of over het waarderen van bepaalde boedel­bestand­delen. Aandelen­waarderingen of waardering van onroerend goed maken discussies over de legitieme portie vaak complex. Of de vraag waar het vermogen van de overledene ineens heen is, jaren geleden had de erflater toch nog een fortuin? Dat was in deze zaak allemaal niet het geval, dus de nalatenschap kon snel worden afgewikkeld. Haar zus kwam met een berekening van de legitieme portie die cliënte direct accepteerde. De angel was eruit. Het was mooi om te zien hoe een juridisch vrij eenvoudig middel haar uiteindelijk heeft geholpen haar vraag te beantwoorden.

Als advocaat was ik blij dat ik haar had kunnen bijstaan. Het emotionele aspect raakte me, terwijl ik normaliter juist juridisch complexe zaken leuk vind en eigenlijk ook het meest tegenkom. Erfrecht is en blijft een ingewikkeld en uitdagend rechtsgebied. Elke zaak is net weer anders.’