vak & mens cover

door Kees Pijnappels beeld Charlotte Helmer

Het Kenniscentrum zette de kosten van een advocaten­kantoor op een rij. Het model is bestemd voor sociale kantoren, maar kan ook andere praktijken financieel inzicht bieden.

Op verzoek van de Commissie-Van der Meer II deed het Kennis­centrum Stelsel Gesubsidieerde Rechtsbijstand onderzoek naar het verdien­vermogen van sociaal advocaten. De opzet was een model te ontwikkelen dat inzicht geeft in de kosten van verschillende kantoor­samen­stellingen. Met dat model kan dan vervolgens worden vastgesteld welk puntentarief nodig is om sociaal advocaten een redelijk inkomen te bieden.

Het Kenniscentrum hield vier verschillende sociale kantoor­samen­stellingen tegen het licht: de zzp’er, het kwintet van vijf advocaten en één secretaresse, de tien­persoons­praktijk plus twee advocaat-stagiairs en twee secretaresses en ten slotte datzelfde gezelschap met nog eens twee juridisch medewerkers (paralegals).

Er komt behoorlijk veel bij kijken om een kantoor draaiende te houden, blijkt uit het onderzoek van het Kennis­centrum. Er is geld nodig voor kantoor­ruimte, nutsvoorzieningen, ICT, verzekeringen, contributies en opleidingen. Geld voor leuke dingen, zoals personeels­uitjes, is niet opgenomen in de berekening van het Kennis­centrum, evenmin voor reserveopbouw of winst­uitkering.

Salarissen

Het meeste geld zit uiteraard in de arbeid, ofwel het salaris van de advocaat, stagiair, paralegal en secretaresse. Voor het redelijk inkomen van de advocaat greep het Kennis­centrum terug op de norm die tien jaar geleden is opgesteld door de Commissie-Wolfsen. Die bedacht dat het salaris van een sociaal advocaat zou moeten overeenkomen met dat van een rijks­ambtenaar ingeschaald in schaal 12 trede 10 CAO Rijk. Driekwart van dat inkomen kon de advocaat halen uit toevoegingen (maximaal 900 punten per jaar), de rest moest hij uit de markt verdienen. Die standaard is inmiddels verlaten. Het huidige kabinets­standpunt is dat sociaal advocaten op basis van 1.200 punten een volledig netto jaar­inkomen moeten kunnen verwerven. In 2024 bedroeg dat netto jaarinkomen net geen € 60.000. Het bruto maand­bedrag is € 6.907,67.

Salaris personeel

Kantoorhuur, verzekeringen, ICT en abo’s

Voor een werkgever (lees: kantoor) zijn die salaris­kosten veel hoger. Denk alleen al aan inkomsten­belasting, sociale verzekeringen en pensioen­voorzieningen. Per saldo verdubbelen daardoor de bruto salaris­kosten van een advocaat naar ruim € 120.000. Voor de stagiair, juridisch medewerker en secretarieel ondersteuner liggen de salarissen (aanzienlijk) lager.

Het salaris voor een advocaat-stagiair is gebaseerd op schaal 11 trede 2 CAO Rijk en komt uit op € 4.514,73 bruto per maand. Dat is weliswaar aanzienlijk hoger dan de lokale orden in hun beleid hanteren, maar volgens het Kennis­centrum stromen sociaal stagiairs doorgaans wat later in en hebben ze al enkele jaren werkervaring. Bovendien moet het salaris concurrerend zijn met functies elders. Vermeerderd met de diverse werkgevers­lasten komen de totale kosten van een stagiair neer op € 79.549,62 per jaar.

Een stagiair draait uiteraard ook omzet, maar die ligt lager dan bij een advocaat. Niet alleen door de beperktere ervaring, maar ook doordat er tijd in de beroeps­opleiding gaat zitten. Waar in het rekenmodel een advocaat op jaarbasis maximaal 1.200 punten realiseert, is dat voor een stagiair gemiddeld 800 punten.

De kosten voor een paralegal of juridisch medewerker zijn gebaseerd op de vergoedingen die student-assistenten aan een universiteit ontvangen. Op jaarbasis is dat € 51.996,67.

Een (ervaren) secretarieel ondersteuner kost jaarlijks gemiddeld € 56.196,96.

Verzekeringen

De Verordening op de advocatuur stelt dat elke advocaat zich voldoende moet verzekeren ter dekking van het risico op beroeps­aansprakelijkheid. Op basis van de jaarpremies van vier verzekeraars heeft het Kennis­centrum het gemiddelde premiebedrag vastgesteld op € 1.370,80 (inclusief assurantiebelasting).

Ook een arbeids­ongeschikt­heids­verzekering vormt een nood­zakelijke kostenpost. Ook hier baseert het Kenniscentrum zich op de gemiddelde premie van vier aanbieders. Uiteindelijk bedragen de geschatte kosten 3,5 procent van de totale loonkosten. De kosten voor arbeids­ongeschikt­heids­verzekeringen bedragen daarmee € 4.243,07 (advocaat), € 2.784,24 (advocaat-stagiair), € 1.819,88 (paralegal) en € 1.966,89 (secretarieel ondersteuner).

Opleidingen

Voor de advocatuur gelden verschillende opleidingsvereisten, beginnend bij de beroeps­opleiding. Advocaat-stagiairs volgen drie jaar lang een beroeps­opleiding, à raison van € 13.592,77. Inclusief de verplichte opfriscursus voor de patroon beslaan de kosten € 4.618,92 per jaar.

Niet alleen de patroon moet op cursus. Elke advocaat dient jaarlijks minimaal tien opleidings­punten (PO-punten) per specialisatie te behalen. De praktijk leert dat elke advocaat die bij de Raad voor Rechtsbijstand staat ingeschreven gemiddeld drie specialisaties heeft. Dat betekent dat een advocaat jaarlijks tenminste 30 PO-punten moet behalen. De gemiddelde prijs per punt is vastgesteld op € 96,57, zodat een advocaat elk jaar € 2.897,10 kwijt is aan opleidingskosten.

Contributies

Advocaten betalen een verplichte jaarlijkse financiële bijdrage aan de NOvA. In 2024 bedroeg die voor advocaten in categorie 1 € 1.038 en voor advocaten in categorie 2 € 339.36. Daarnaast vraagt elke lokale orde ook om een financiële bijdrage. Die verschilt per arrondissement, maar wordt niet altijd gepubliceerd. Slechts vier van de elf lokale ordes geven wel openheid van zaken. Het gemiddelde daarvan is € 709,75.

Lidmaatschap van een specialisatie­vereniging is eveneens gangbaar voor menig advocaat. Van de 33 specialisatie­verenigingen vermelden er veertien de contributie op hun site. De gemiddelde jaarlijkse contributie voor een specialisatie­vereniging is € 193,93. Uitgaande van (wederom) drie specialisaties per advocaat komen de jaarlijkse contributies uit op € 581,79.

Voor een advocaat-stagiair is het daarnaast verplicht om lid te zijn van de Jonge Balie. Dat kostte in 2024 gemiddeld € 53,21.

Ook toegang tot vak­literatuur en juris­prudentie is essentieel. De meeste aanbieders van portalen en data­banken doen nogal geheimzinnig over hun tarieven. Slechts een aanbieder geeft op de eigen website openheid van zaken over de licentie­kosten. Het Kenniscentrum heeft nog geprobeerd contact te leggen met andere aanbieders, maar dat leidde niet tot meer inzicht. Al met al zijn de licentie­kosten per gebruiker per jaar vastgesteld op € 1.015 per gebruiker.

Kantoorruimte

Hoewel thuis­werken niet meer is weg te denken, behoeft een advocaten­kantoor een kantoor. Het liefst op een enigszins representatieve plek, met voldoende ruimte om te kunnen werken en cliënten te ontvangen.

Voor de modale advocaat hanteert het Kenniscentrum dezelfde normen als voor andere kantoor­tijgers. In Nederland geldt als minimum (opgenomen in het Arbobesluit) zeven vierkante meter per medewerker. De huur­tarieven variëren uiteraard enorm. Amsterdam is duurder dan Leeuwarden en het stadscentrum duurder dan een bedrijven­terrein achteraf. De huurprijs van (energie­zuinige) nieuwbouw is doorgaans hoger dan die van oudere kantoor­panden. Volgens makelaars­vereniging NVM was in 2023 de mediane huurprijs per vierkante meter in Nederland € 134 per maand. Uitgaande van de benodigde zeven vierkante meter per medewerker bedraagt de kantoorhuur € 938 per maand of € 11.256 per jaar.

Contributies uitgesplitst

Omzettekort bij huidig PUNTEN­TARIEF voor de vier kantoor­samen­stellingen

Daarnaast zijn er nog vergaderruimtes, wachtruimtes, receptie, keuken en sanitair nodig. Het Kennis­centrum gunt het kantoor met vijf advocaten en een secretaresse daarvoor veertien vierkante meter. De grotere kantoren krijgen 21 vierkante meter toebedeeld.

Een kantoor heeft gas en stroom nodig voor verwarming en verlichting. De kosten daarvan bedragen per medewerker gemiddeld € 466,78 per jaar. Daar komen de kosten voor de gemeenschappelijke ruimtes nog bij. Per saldo is een kantoor van vijf advocaten en een secretaresse jaarlijks € 23.445,56 kwijt aan huurpremies, inclusief gas en elektriciteit. De grotere kantoren moeten € 35.168,34 neertellen.

ICT

De ICT-kosten per medewerker mogen er ook zijn. Een kantoor heeft allereerst een CRM-systeem nodig, voor het cliëntenbeheer. Een pakket dat als gangbaar geldt binnen de sociale advocatuur kost jaarlijks € 600 per gebruiker. Daarnaast zijn er de licentie­kosten voor het software­pakket dat op alle computers draait. Die beslaan op jaarbasis € 171,60 per gebruiker. Dan zijn daar de kosten voor een ICT-werkplek, denk aan een laptop, docking­station en internet. Het Kennis­centrum beroept zich hiervoor op de Colliers Occupiers Cost Index 2023, die uitgaat van € 1.929 per medewerker per jaar. Bij elkaar bedragen de jaarlijkse ICT-kosten per medewerker € 2.701.

Tot slot is daar nog een uiteen­lopende reeks van grote en kleine kosten­posten, zoals de accountant, kantoor­benodigd­heden en inventaris. Uitgaande van een vragenlijst die door verschillende kantoren werd ingevuld, zijn deze ‘overige kosten’ per kantoor begroot op € 6.102,53 per jaar.

Totaal

Al met al beslaan de totale kantoor­kosten voor een eenpitter (exclusief salaris) € 32.381,82. Het kwintet plus onder­steuning komt uit op € 257.942,27 en de tienkoppige groeps­praktijk (exclusief salaris advocaten, inclusief salaris secretaresse) op € 713.890,39. Met nog eens twee paralegals erbij bedragen de jaarlijkse kosten € 852.401,06.

Om de betrokken advocaten vervolgens ook nog het gewenste ‘redelijk inkomen’ te kunnen garanderen, dient er een bepaalde omzet te worden gedraaid. Die bedraagt voor de eenpitter € 153.612, voor het kwintet € 864.094, voor de tien­persoons­praktijk € 1.926.194 en voor de tien­persoons­praktijk plus paralegals € 2.064.705.

Het rapport Verdien­vermogen sociaal advocaten­kantoren is hier te vinden