van de nova

Advocaten doen het giraal, toch?

Stel, je gaat met je gezin naar de supermarkt en je komt op het parkeerterrein een cliënt tegen. Hij pakt een stapel geld uit zijn zak en zegt daarmee te willen betalen. Nu! Verleidelijk? Voor straf­rechtadvocaat Leonie van der Grinten niet. Zelfs een echte no-go. ‘De regel is giraal betalen. Daar zorgen mijn cliënten dan maar voor. Ik maak van hun probleem niet het mijne.’

In de advocatuur zijn betalingen voor verrichte diensten in principe altijd giraal. Contante betalingen zijn alleen toegestaan in uitzonderlijke omstandig­heden. Bovendien is bij een gezamenlijke waarde van € 5.000 of meer overleg met de deken vereist. Zo staat het ook in artikel 6.27 van de Verordening op de advocatuur (Voda). Toch is deze regel niet altijd duidelijk voor advocaten, concludeert de Erasmus Universiteit Rotterdam in een onderzoek uit 2024 in opdracht van de Nederlandse orde van advocaten (NOvA). Het overtreden van de regels vergroot volgens de onder­zoekers de kans op ondermijning. Advocaten worden daardoor kwetsbaar. Reden genoeg voor de NOvA om een voorlichtings­campagne te starten.

Algemeen deken Jeroen Soeteman: ‘Vanuit de ondermijnende criminaliteit wordt steeds meer druk uitgeoefend op de “legale” bovenwereld. Voor advocaten die hierbij betrokken dreigen te worden, kan dit een rechtstreekse bedreiging zijn voor hun onafhankelijkheid. Het is onze plicht als beroeps­groep om onze financiële integriteit te bewaken en daarnaast te zorgen dat advocaten niet betrokken worden bij criminele handelingen. Bewustzijn en weerbaarheid zijn ook op dit vlak essentieel. Daarom besteden wij veel aandacht aan dit onderwerp.’

Niet twijfelen

Maar is het dan helemaal niet toegestaan om contant geld aan te nemen? Zoals in de Voda staat:

‘De advocaat kan betalingen in het kader van zijn praktijkuitoefening alleen dan in contanten verrichten of aanvaarden, indien er feiten of omstandig­heden zijn die dat rechtvaardigen.’

Strafrecht­advocaat Leonie van der Grinten, ook wel bekend als Meester Leonie op Instagram en TikTok, plaatste daar eerder dit jaar een aantal socialmediaposts over onder haar volgers. Dat zijn advocaten en juristen maar ook cliënten en andere geïnteresseerden. Haar ruim vijftigduizend volgers op Instagram verwachten dat Van der Grinten in 83% van haar zaken giraal betaald krijgt. Op de vraag of advocaten wel contant geld mogen aannemen, zegt 63% alleen bij uitzondering, 23% nee, nooit en 13% ja, altijd. En bij de vraag over een maximum, denkt 54% aan € 5.000 per jaar, 22% aan € 10.000 en 12% aan € 25.000. Volgens 12% is er geen maximum.

Zelf neemt Van der Grinten in principe geen contact geld aan. Op een enkele uitzondering na. ‘Ik doe ook zaken op basis van toevoegingen. Heel soms neem ik de laagste eigen bijdrage die cliënten moeten betalen, € 176, wel contant aan. Maar ook dan vraag ik altijd eerst of het niet op een andere manier giraal kan worden betaald. Via familie bijvoorbeeld. Om het gemakkelijk te maken, stuur ik altijd een tikkie via WhatsApp en betalen in termijnen mag ook.’ Voor Van der Grinten zijn de regels in de Voda duidelijk. ‘Als iemand zegt mij contant te gaan betalen, maak ik al snel duidelijk dat ik dat niet wil. En als ze het zelf niet giraal kunnen overmaken, kan de rekening vaak wel via iemand anders worden betaald. Ik maak niet van hun probleem het mijne. Tot nu toe is het altijd goed gegaan. Ook die ene keer dat een cliënt even contant wilde betalen op de parkeer­plaats bij een supermarkt. Hier moet je als advocaat ook niet over twijfelen. Dan hebben ze je en laten ze je niet meer los.’

Verwarring onder advocaten

De contante betalingen van Van der Grinten komen in totaal nooit boven de € 1.000 per jaar uit. Bij een gezamenlijke waarde van € 5.000 of meer is overleg met de deken vereist. Eén van die lokale dekens is Barbara Rumora-Scheltema uit Amsterdam. Volgens haar was er een paar jaar geleden nog flink wat verwarring onder advocaten over de regels omtrent contante betalingen. ‘Veel advocaten, met name in het straf­recht, dachten dat alle contante betalingen onder € 5.000 waren toegestaan en daarboven niet, tenzij… De dekens hebben veel gesprekken gevoerd met advocaten. Al snel bleek dat ze zich niet bewust waren van de regels. Werkwijzen zijn aangepast en het begint nu steeds meer een uitzondering te worden.’

Overleg met de deken is bedoeld om de advocaat bewust te maken van de risico’s van het verrichten of aanvaarden van contante betalingen in het kader van het voorkomen van betrokkenheid bij criminele handelingen. Maar is bellen met de deken ook niet een beetje spannend? Het is toch de toezicht­houder waar je mee belt. Rumora-Scheltema: ‘Ik heb niet de indruk dat mensen zich geremd voelen. Sterker: contact met de deken levert je als advocaat een extra argument op. Hoe mooi is het als je kunt antwoorden: “Sorry ik heb het aan de toezicht­houder gevraagd, maar het mocht niet.”‘

Uitzonderingen

Maar wat zijn nu goede redenen voor een uitzondering? Soeteman: ‘Het komt voor dat een cliënt geen bankrekening kan krijgen omdat bijvoorbeeld alle bankrelaties de samen­werking hebben beëindigd, of wanneer de bankrekening van de cliënt is geblokkeerd door de bank. Zij mogen niet verstoken blijven van rechts­bijstand. Daarom is een uitzonderingsgrond nodig.’ Rumora-Scheltema vult aan: ‘Het hangt erg van de specifieke situatie af. Een beslaglegging op alle beschikbare rekeningen die ervoor zorgt dat een girale betaling feitelijk niet mogelijk is, kan – afhankelijk van de overige omstandig­heden – een reden zijn om als advocaat een uitzondering te maken. Althans voor kleine bedragen. Bij een gezamenlijke waarde van € 5.000 of meer is uiteraard ook dan overleg met de deken vereist.’