vak & mens
advocaat en algoritme
EU versus X: censuur of propaganda?
Het speeltje van de rijkste en mogelijk machtigste man ter wereld vormt de inzet van een ruzie tussen Europa en Amerika.
Sinds de wisseling in het Witte Huis zijn de grote tech-platforms inzet van geopolitieke spanningen. Big Data lijkt voor Trump van groter strategisch belang dan Big Oil. Daarom ruim baan voor geldschieter Elon Musk, AI, crypto en onbeteugelde free speech. Ondertussen komt Europa juist op stoom met de implementatie en handhaving van datawetten.
In de nieuwe wereldorde heeft China Tiktok, Rusland Telegram en de VS de rest. Europa staat met lege handen, maar wil wel met ondermeer de AVG, de AI-act en de Digital Services Act (DSA) een mondiale standaard zetten. Waar Trump dreigt met importtarieven, schermt de Europese Commissie met boetes. Beiden beweren op te komen voor de eigen burgers. Maar er spelen ook macroeconomische belangen: Het handelsoverschot dat de EU heeft met de VS versus de tech-winsten die vanuit de EU wegvloeien naar Sillicon Valley.
De Europese Commissie onderzoekt sinds 2023 of X zich aan de DSA houdt. De eerste uitkomsten zijn negatief voor X. Met de procedure verslechteren de verhoudingen over en weer, zo bleek uit een reconstructie in Trouw. Dieptepunt was een aanvaring tijdens de campagne van Trump. Toen die in augustus door Elon Musk werd geïnterviewd op X, twitterde eurocommisaris Thierry Breton: ‘Met groot publiek komt een grote verantwoordelijkheid #DSA’. Musk reageerde met een grove meme.
Diezelfde maand stuurden advocaten Vonne Laan en Eliëtte Vaal van The Data Lawyers een dagvaarding naar X. Namens de Stichting Onderzoek Marktinformatie (SOMI) beginnen ze een massaschadeclaim, zoals die ook al lopen tegen Facebook, Tiktok en andere platforms. ‘SOMI verwijt X grove schendingen van de AVG en de DSA voor commercieel gewin’, legt Vaal uit, ‘het gaat om datalekken, waarbij gegevens van miljoenen gebruikers op straat kwamen, illegale microtargeting en hate speech. SOMI eist compensatie en dat X zich voortaan aan haar verplichtingen houdt als aanbieder van een zeer groot online platform.’
Pikant is dat ook de Europese Commmissie gebruik maakte van illegale micro-targeting op X, zo blijkt uit onderzoek dat wordt aangehaald in de dagvaarding. De commissie wilde steun verwerven voor wetgeving over data-surveillance. Nederlandse X-gebruikers die niet zochten op conservatieve ‘key words’ vormden een ‘look alike audience’ van links liberalen en kregen de gesponsorde tweets van de Commissie voorgeschoteld.
‘Dit targetten op persoonlijke kenmerken zoals politieke voorkeur is verboden volgens de DSA en ook in strijd met de voorwaarden van X zelf’, legt Vaal uit, ‘toch gebeurt het. En het wordt onderzoekers door X steeds lastiger gemaakt om dat bloot te leggen. Het gebrek aan transparentie is ook in strijd met de DSA.’ Ze verwacht wel dat de EU stappen gaat nemen tegen X. ‘anders wordt de DSA een lege huls.’
Maar sinds januari is de vete verder geëscaleerd. De EU verwijt Musk en X inmenging en propaganda voor radicaal rechts. Nepnieuws en Hate speech worden niet meer gemodereerd en soms zelfs gepushed. Op zijn beurt hekelde vice-president JD Vance onlangs op een top in München de Europese ‘censuur’. Niet voor het eerst trok hij een verband tussen de toekomst van de Navo en de ‘buitensporige’ tech-regels. ‘Hoe kunnen we zelfs maar beginnen aan vraagstukken over geld als we niet eens weten wat we verdedigen? Wat bezielt het veiligheidspact dat we allemaal zo belangrijk vinden?’ zo hield hij verbijsterde EU-leiders voor.
SOMI laat zich volgens Vaal niet afleiden door het geopolitieke tromgeroffel. ‘De stichting komt op voor de belangen van haar achterban van gedupeerden.’ X zal binnenkort met een verweerschrift reageren op de dagvaarding van SOMI.