vak & mens
lawyers for lawyers
Gehad Khaled, dochter van de in Egypte gedetineerde mensenrechtenadvocaat Hoda Abdel Moneim, vertelt online over haar strijd en het gemis.
‘Ik ben de derde van vier dochters en ik woon in Brussel, vanuit hier kan ik campagne voeren voor mijn moeder en andere politieke gevangenen. Mijn zussen in Egypte kunnen niet vrijuit spreken. Na de militaire coup in 2013 ben ik zaken van politieke gevangenen gaan documenteren. In 2017 stopte ik, ik kon het mentaal niet meer aan. Maar toen mijn moeder in 2018 in de gevangenis kwam, ging ik campagne voeren voor haar en anderen zoals zij.
Sommige mensen praten niet graag over de strafzaken tegen hun dierbaren uit vrees voor repercussies. Mijn moeder is echter al een bekende persoon en ik heb door de jaren heen gezien dat het kan helpen. Mijn familie mocht haar bijvoorbeeld ruim tweeënhalf jaar niet bezoeken. Door te blijven pushen kregen we een bezoekregeling, al blijven we in de uitvoering afhankelijk van het humeur van de veiligheidsbeambten.
Maar je bent natuurlijk altijd bezorgd: je moet pushen en tegelijk niemand in gevaar brengen. Ik probeer druk uit te oefenen via het Amerikaanse Congres, het Europees Parlement en de Verenigde Naties. Onze eigen stemmen worden in Egypte niet gehoord.’
Hoda Abdel Moneim (66) is een befaamde Egyptische mensenrechtenadvocaat. Na de Arabische Lente (2010) kende Egypte korte tijd een democratisch gekozen regering. De huidige president Al-Sisi kwam in 2013 met een militaire coup aan de macht en zette tegenstanders gevangen. Moneim zette zich in voor hen in.
Ze werd in 2018 meegevoerd door veiligheidstroepen en in voorlopige hechtenis genomen. In 2019 kreeg ze vijf jaar gevangenisstraf op een terrorismegerelateerde aanklacht. Eind oktober 2024 zou ze vrijkomen, maar in plaats daarvan volgde een nieuwe aanklacht.
Voor de spiegel
Als er vroeger iets aan de hand was met een van ons, zei mijn moeder: je bent sterker dan dit. Soms ga ik voor de spiegel staan en houd mezelf voor dat ik het aankan. Maar de zorgen worden nooit minder. Juist groter, door haar leeftijd en gezondheidsproblemen. Ik heb haar zes jaar niet gezien, haar stem niet gehoord, want ik kan niet terug naar Egypte. Voor ik ga slapen, stel ik me vaak voor dat ik met haar zit te kletsen, ergens aan de Middellandse Zee. Ze is een sterke, maar aardige vrouw. Ze laat ook haar zwakte zien, ze huilt en laat merken dat ze ons nodig heeft.
Het lijkt soms of het net is gebeurd en tegelijk duurt het veel te lang. Ik kan me niet voorstellen waar mijn moeder al die tijd aan denkt. Ik weet dat ze in haar cel veel tegen ons praat, verhalen van vroeger vertelt, om te zorgen dat haar geestelijke gezondheid niet wordt aangetast. Maar dat gebeurt natuurlijk wel. Er is zoveel gebeurd in haar afwezigheid. Ze heeft haar jongste kleindochter nooit gezien, die is nu zes. Ik ben gescheiden, dat hoorde ze pas vijf maanden later.
Deze rubriek focust op advocaten wereldwijd die problemen ondervinden in of door hun werk. De redactie werkt daarin samen met Lawyers for Lawyers (L4L). Deze organisatie ondersteunt advocaten die onder druk staan, lobbyt voor een vrije en onafhankelijke advocatuur en stimuleert advocaten op te komen voor mensenrechten en fundamentele vrijheden. Doneren kan op rekeningnummer NL69ABNA0489938655 ten name van Advocaten voor Advocaten (L4L).
Wij praten in de familie veel over haar. Haar gewoontes, haar dieet, haar to-dolijstjes, hoe ze ’s avonds onder de douche ging en haar crème opbracht. Er zijn inmiddels meer dan honderdduizend politieke gevangenen. Allemaal hebben ze hun eigen verhaal, hun eigen dierbaren, hun unieke details. Het regime pakt ons al die details af, ogenschijnlijk kleine dingen die voor ons belangrijk zijn.’
Grootste angst
‘Mijn grootste angst is, en dat geldt voor alle families van politieke gevangenen: het verhaal mag niet zo aflopen. Soms ben ik niet bezig met de onrechtvaardigheid ervan, dan ben ik alleen een dochter die haar moeder nodig heeft. De vraag is: doe ik genoeg? Mensen om me heen zeggen: je doet méér dan genoeg. Ik zorg dat in elke brief aan het regime over politieke gevangenen haar naam wordt genoemd.
Ze had haar straf uitgezeten, op 31 oktober 2024. Mijn zussen hadden het appartement geverfd, planten gekocht, haar kleren laten wassen. Maar in plaats van vrij te komen, stond ze die dag voor de rechter in een nieuwe zaak, met dezelfde aanklacht. Dat is onwettig en welk punt wil het regime maken? Is het omdat ze advocaat is? Mensenrechtenverdediger? Is het allemaal wraak? Wat maakt ze zó boos?
Mijn moeder documenteerde mensenrechtenschendingen na de coup van 2013, ze hielp jonge vrouwen die na gevangenschap vrijkwamen en niet op hun familie konden terugvallen. En ze was al gestopt, ze kreeg een paar maanden voor haar verdwijning trombose en had besloten zich helemaal vrij te maken om mijn jongste zusje met haar baby te helpen. De aanklacht klopte niet, de timing klopte niet.’
Vader
‘Mijn vader is haar advocaat, hij treedt op voor politieke gevangenen. Al zijn die er in Egypte volgens de autoriteiten niet. Merkwaardig, want ze worden wel anders behandeld. Toen ik, nog voor mijn moeders arrestatie, een keer voor de gevangenis stond vroeg een vrouw mij waarvoor ik daar was. Toen ik antwoordde: voor een politieke zaak, schrok ze en zei: wij voor drugs, godzijdank.
We weten niet hoe het met mijn moeders gezondheid is. Toen die nieuwe zaak was geopend, kon ze een tijdje niet bewegen en niet zien, volgens de dokters had dit met de zenuwen te maken. Wij kregen de medische rapporten niet te zien en hebben talloze keren gevraagd om medische check-ups – tevergeefs.
Ik wil nog twee dingen zeggen. Al betalen we een veel hogere prijs dan verwacht, we hebben geen spijt van de revolutie. Het gevoel van vrijheid dat we hadden in 2011 is het waard.
Ten tweede een verzoek aan alle advocaten die dit lezen. Schrijf alsjeblieft de Egyptische autoriteiten en vraag waarom uw collega nog steeds in de gevangenis zit.’