vak & mens
In de nabije toekomst kunnen advocaten toe met een driedaagse werkweek, voorziet Adjiedj Bakas. De trendwatcher is eind september gastspreker op de Landelijke Ordendag.
De zestigjarige Nederlander van Surinaams-Indiase komaf noemt zichzelf een vooruitgangsoptimist. De mensheid is in zijn ogen prima in staat de uitdagingen van deze tijd op te vangen met hulp van de voortschrijdende technologie, voorspelt hij in zijn boek Happynomie. Over slechts een paar jaar maakt de humanoïde robot deel uit van ons huishouden en neemt hij allerlei routinematige karweitjes uit handen, verwacht Bakas. ‘We kunnen dan overstappen op de Happynomie, de economie van het geluk. We gaan dan vooral werk doen waar onze ogen van gaan schitteren. Mensen krijgen daardoor meer tijd voor persoonlijke ontwikkeling en vooral voor elkaar.’
Dankzij AI krijgen we het werk aanzienlijk sneller en efficiënter gedaan, denkt Bakas. Voor advocaten lonkt een driedaagse werkweek. ‘Vóór de industriële revolutie werkten mensen tachtig uur per week. Inmiddels beslaat een werkweek 35 tot veertig uur. Door AI zijn we toe aan de volgende sprong. AFAS is het eerste bedrijf dat naar een vierdaagse werkweek is overgestapt, met een salaris voor vijf dagen. Veel bedrijven zullen volgen, ook in de advocatuur. Ik verwacht dat het werk in drie dagen kan worden gedaan. De twee vrije dagen gaan we deels gebruiken voor liefde en vriendschap. Eén op de drie Nederlanders noemt zich nu eenzaam. Er ontstaat ruimte om daar wat aan te doen. Bovendien duwt de overheid steeds meer zorgtaken terug naar de burger, vooral in de langdurige zorg. Nu ligt de zorg voor chronisch zieken en bejaarden bij zorgprofessionals. Die zijn er straks niet meer, dus dat moeten we zelf gaan doen. Ook een advocaat zal zijn of haar werk moeten combineren met de zorg voor zieke familieleden, vrienden en buren.’
De harde pensioengrens zal tegelijkertijd verdwijnen, denkt Bakas. ‘Je ziet nu al dat 65-plussers in westerse landen hun pensioen beginnen te gebruiken als basisinkomen en als zzp’er gaan bijklussen. Omdat ze zich kapot vervelen thuis achter de geraniums en ook om onder de oppasplicht voor kleinkinderen uit te komen.’
Het advocatenwerk bestaat voor een belangrijk deel uit tekstverwerking. Dat deel kan prima worden uitbesteed aan AI, meent Bakas. ‘Dat komt goed uit, want dat is toch niet het leukste deel van het werk. Het interessantste stuk is het creatieve proces: welke strategie ga ik gebruiken, welke argumentatie? Het advocatenwerk bestaat straks uit AI met een laagje menselijke creativiteit eroverheen.’
‘Misschien kunnen we wel toe met vijfduizend advocaten’
De technologische ontwikkeling gaat hand in hand met een verdergaande internationalisering, voorziet de trendwatcher. ‘Grote multinationals blijven bestaan, fusies en overnames gaan door. Die multinationals blijven behoefte houden aan grote advocatenkantoren die over de grenzen heen kunnen werken. Ik denk wel dat die grote kantoren zich in toenemende mate zullen omringen door zzp’ers die specifieke kennis inbrengen. En dan kan het best zijn dat een groep zzp’ers gezamenlijk gaat pitchen voor een grote klus. Dat zie je al gebeuren in de markt voor consultants zoals McKinsey.’
Bakas zegt te verwachten, maar vooral ook te hopen, dat het leven gemakkelijker wordt dankzij kunstmatige intelligentie. ‘Onze samenleving is de afgelopen vijftig jaar complexer geworden en gejuridiseerd. We moeten toe naar een plezieriger samenleving zoals we die in de jaren zestig en zeventig hadden. Of kijk naar de Gouden Eeuw. In die tijd was zakendoen gebaseerd op vertrouwen, op een handdruk. Dikke contracten met 25 bijlagen waren niet nodig en toch was Nederland buitengewoon succesvol. Ik hoop dat we met behulp van AI checks-and-balances kunnen inbouwen zodat we elkaar weer meer kunnen vertrouwen. Een samenleving gebaseerd op vertrouwen is een stuk prettiger dan een samenleving gebaseerd op wantrouwen. Neem een voorbeeld aan diamanthandelaren in Antwerpen. Die geven elkaar voor miljoenen aan diamanten mee met een handdruk, zonder contract, omdat ze elkaar vertrouwen.’
Dat zet advocaten ten dele buitenspel, voorziet Bakas. ‘Ik denk dat je dan voor een aantal deals geen advocaat meer nodig hebt. Ik heb met mijn uitgever de werkafspraken vastgelegd met een mailtje. We hebben geen advocaat of contract nodig. Gewoon met een mailtje met een tiental puntjes. Hierbij bevestigen we dit of dat en zo zit dat met de royalty’s, dit doe jij en dit investeer ik, klaar.’
Voor het familierecht is het volgens de trendwatcher niet anders. ‘Ik voorzie een grote groei voor mediators. Mensen zijn al dat wantrouwen en geruzie zat. Een mediator die voor de beide gewezen echtelieden een deal maakt, werkt prima. Dat kan natuurlijk ook heel goed door een advocaat worden gedaan. We hebben het leven de afgelopen decennia met z’n allen te complex gemaakt. Decomplexering van de samenleving zal iedereen een stuk gelukkiger maken. Society Made Simple: SMS.’
Het toekomstbeeld van Bakas leidt onafwendbaar tot de conclusie dat Nederland straks niet langer ruim achttienduizend advocaten nodig heeft. ‘Een deel van het werk wordt overgenomen door mediation en een ander deel door AI. Misschien kunnen we wel toe met vijfduizend advocaten.’
Strafrechtadvocaten blijven overigens wel nodig, voorziet Bakas. ‘Misdaad blijft altijd bestaan. Criminelen gaan ook AI gebruiken en worden steeds slimmer.’ Maar ook hier biedt de technologie soelaas. ‘Ik kan me voorstellen dat de overheid in de toekomst burgers indeelt in de categorieën A en B. Als je tot A behoort, ben je een fatsoenlijke burger en is er niets aan de hand. De B-categorie krijgt een chip ingeplant en wordt preventief gevolgd om ontsporing te voorkomen. Op grond van DNA kan worden vastgesteld tot welke categorie iemand behoort. Er zijn families die van generatie op generatie crimineel zijn, dat is vastgesteld bij de Italiaanse maffia. Wellicht gaan wat advocaten flippen als ik dit zeg, maar het lijkt mij een uitstekend idee.’
Datzelfde geldt voor de toepassing van gezichtsherkenningssoftware in het publieke domein. Ook daar toont Bakas zich een warm voorstander van. ‘Dat is nu nog verboden, maar ik verwacht dat het straks mogelijk wordt. Toen de eerste camera’s kwamen, in de jaren tachtig, was er veel bezwaar. Maar nu zijn we eraan gewend. De camera’s hangen inmiddels overal. Dat de moordenaars van Peter R. de Vries meteen konden worden opgepakt, was ook te danken aan camera’s. Het enige wat je hoeft te doen, is laden met gezichtsherkenningssoftware en AI toepassen.’
Al met al voorspelt Bakas een nieuwe Gouden Eeuw, maar dan voor de hele mensheid. ‘Ik denk dat dat mogelijk is, dankzij alle uitvindingen en technologische ontwikkelingen. De Verenigde Naties hebben een rapport gemaakt waarin staat dat aan het eind van deze eeuw de mensheid zevenhonderd procent rijker is dan nu. Als we tussen nu en het eind van de eeuw elk jaar twee procent besteden aan aanpassingen aan klimaat en weersveranderingen is er niets aan de hand.’
Misschien nog wat minder oorlog voeren?
‘Zeker, maar sommige trends zijn voor altijd. Eén daarvan is: mannen houden van oorlog, vrouwen houden van soldaten. Helaas, maar waar.’