actueel

lawyers for lawyers

door Trudeke Sillevis Smitt

Overbelasting, afwijzingen, bureaucratie, maar ook kleine lichtpuntjes: Marina Kanta schetst in een Zoom-gesprek het werk van een asieladvocaat in Athene.

Hoe is het om asieladvocaat in Athene te zijn? Marina Kanta geeft juridisch advies bij de ngo Solidarity Now, die naast juridische ook sociale, administratieve en psychologische hulp aan vluchtelingen biedt. Daarnaast geeft ze door de overheid gefinancierde rechtsbijstand aan asielzoekers in beroepszaken. Hoewel de regering volgens Kanta steevast zegt dat ze de aantallen binnenkomende vluchtelingen ‘onder controle hebben’, merken ze daar in Athene weinig van. ‘We werken bij Solidarity Now in Athene met vier advocaten en krijgen elke dag tien tot dertig nieuwe cliënten binnen. Die kunnen we onmogelijk allemaal helpen.’

Dit komt deels doordat vluchtelingen die op de eilanden zitten sinds kort de mogelijkheid krijgen door te reizen als ze afzien van het recht op opvang, vertelt Kanta. ‘De mensen die op de eilanden aankomen, worden van hun vrijheid beroofd, ze zitten in vaak overvolle, grotendeels gesloten kampen. Die kampen liggen meestal erg afgelegen, er is geen enkele mogelijkheid om te integreren. Als mensen daar een tijdje zitten, tekenen ze alles, als ze maar van die restricties af zijn.

Geen idee

Deze asielzoekers komen in Athene aan zonder enige bescherming en hebben geen idee hoe het verder moet. Kanta: ‘Ze zoeken hulp bij ngo’s, maar veel daarvan zijn gestopt door gebrek aan financiering. De overgebleven organisaties worstelen met overbelasting.’

De laatste tijd komen er veel, vooral jonge, Egyptenaren, vertelt Kanta. ‘Egypte kampt met een economische crisis sinds de inval in Oekraïne. Het minimumloon is zo’n € 116, terwijl het prijsniveau vergelijkbaar is met Griekenland. Maar deze mensen komen niet in aanmerking voor asiel. Ze worden illegaal en proberen vaak verder Europa in te reizen.’

Opmerkelijk: sinds kort kunnen mensen die illegaal in Griekenland verblijven een reguliere vergunning krijgen als ze aantonen dat ze minimaal drie jaar in het land zijn en een baanaanbod hebben. Kanta: ‘Het is een verrassende reactie van de regering-Mitsotakis – die niet bekendstaat om verwelkoming van migratie – op klachten uit de samenleving: jullie gaan migratie tegen, maar wij kunnen geen mensen vinden voor onze hotels, in de bouw en in de landbouw, waardoor alles duurder wordt.’

De regeling geldt tot eind van dit jaar, maar Kanta hoopt op verlenging: ‘Het is heel belangrijk, want iedereen profiteert, ook de staat: zwart werk wordt zo legaal, dus er wordt belasting over betaald.’

Lichtpuntje

Zo’n lichtpuntje kan ze wel gebruiken. ‘We zijn behalve overbelast ook moedeloos van steeds weer afwijzingen,’ zegt Kanta. ‘Asielzoekers hebben pas in de beroepsfase recht op juridische bijstand, maar als daardoor asielgronden onbesproken zijn gebleven kan ik die niet meer aanvoeren, dat wekt alleen maar argwaan. Er zou in de eerste fase juridische steun moeten zijn.’

En dan is er de bureaucratie. Kanta: ‘Advocaten zouden toegang moeten hebben tot instanties, maar dit wordt belemmerd, waardoor vluchtelingen hun rechten niet kunnen effectueren. Om een kamp in te mogen, moeten wij drie dagen van tevoren toestemming vragen. Red je het voorgeschreven tijdstip niet, dan kun je opnieuw beginnen. En sinds covid zijn veel instanties zoals de Asylum Service [de Griekse ‘IND’, red.] en de uitgifte-instantie van de reguliere verblijfsvergunningen slecht toegankelijk.

Paradoxaal genoeg is het systeem juist steeds meer gericht op kortere deadlines. Kanta: ‘Voorheen nam het asielgehoor vier uur in beslag en als dat niet genoeg was, werd een nieuwe datum gepland. Nu moet alles in één sessie, ook als de asielzoeker doodmoe is of er iets moet worden uitgezocht. In de grensprocedure is de beroepstermijn maar tien dagen en heeft appel geen automatisch schorsende werking.’

Het Europese Migratiepact dat vorig jaar werd gesloten en de komende jaren moet worden uitgevoerd, lijkt nóg kortere deadlines voor te schrijven. ‘Hoe moet iemand die net aankomt en de taal niet spreekt in zo’n korte tijd snappen wat er aan de hand is en een advocaat vinden?’ vraagt Kanta zich af. ‘Zelfs wij advocaten snappen vaak niet wat er gaande is.’

Vakantie cancelen

Kanta voelt zich niet beperkt in het uiten van kritiek op de overheid. Zo vertelt ze dat advocaten na indiening van de declaratie tussen de zes en tien maanden moeten wachten op uitbetaling, maar intussen daarover wel belasting moeten betalen. ‘Het is geen opzet, maar een typisch geval van bureaucratie. Je moet spaargeld hebben om dit te kunnen opvangen, soms moet je een vakantie cancelen.’

En het precaire onderwerp van de pushbacks? ‘Daar spreken wij ons op het vasteland niet over uit, omdat we er niet uit eigen ervaring over kunnen vertellen. Maar wij horen de verklaringen van onze collega’s op de eilanden. Zo kwam de schipbreuk bij Pylos als een grote schok.’

Bij die schipbreuk kwamen vorig jaar honderden asielzoekers om het leven. De autoriteiten beschuldigden direct negen Egyptische overlevenden van mensensmokkel en schuld aan de ramp, terwijl er volgens ngo- en media-onderzoeken aanwijzingen waren dat zij werden gebruikt als zondebok en dat de autoriteiten niet op noodoproepen hadden gereageerd. De ‘Pylos nine’ zaten bijna een jaar in voorarrest. In mei dit jaar verklaarde de Griekse strafrechter zich onbevoegd omdat de ramp plaatsvond in internationale wateren.

Om zulke zeerampen te voorkomen, pleit Kanta voor veilige vluchtroutes. ‘Daar bedoel ik mee dat een staat mensen de mogelijkheid biedt om vanuit het land van herkomst een verblijfsvergunning aan te vragen voor arbeid of asiel, zodat ze op een veilige manier kunnen komen.’

Psychologische hulp

Vanwege alle druk zorgt Solidarity Now voor psychologische hulp aan de advocaten. ‘We leren omgaan met moeilijke situaties. Met boze, gefrustreerde, getraumatiseerde cliënten. Dat hebben we hard nodig, ook voor ons eigen welzijn. Soms is je batterij helemaal leeg, je hebt niets meer te geven. Je bent murw van emotionele uitputting, gevoelens van teleurstelling en falen omdat alles wordt afgewezen. Dat is een heel naar gevoel en daar moet je iets mee, anders kan het ook schadelijk zijn. Ja, ik prijs mezelf gelukkig dat we die hulp krijgen.’