actueel
Het besluit van de Tweede Kamer om gesprekken tussen gedetineerden in de EBI en de AIT en hun advocaat op te nemen, is in strijd met de Grondwet en het EVRM. Volgens de Afdeling advisering zijn twee recent aangenomen amendementen onverenigbaar met de Grondwet, het EVRM en het Unierecht.
De Afdeling komt tot haar oordeel op vraag van minister Weerwind (Rechtsbescherming). Die wilde een spoedadvies over de juridische houdbaarheid van enkele amendementen die de Tweede Kamer in maart aannam bij het wetsvoorstel tot wijziging van de Penitentiaire beginselenwet.
Het wetsvoorstel beoogt het regime in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) en op de Afdeling Intensief Toezicht (AIT) aan te scherpen, tot onvrede van onder meer de advocatuur. De Tweede Kamer haalde de minister echter rechts in door nog verdere beperkingen door te voeren, op voorstel van VVD’er Ulysse Ellian en BBB’er Lilian Helder.
Waar Weerwind alleen visueel toezicht wil op vertrouwelijke gesprekken tussen gedetineerden en hun advocaat, bepaalt het aangenomen amendement-Helder dat de contacten van alle gedetineerden in de EBI en op de AIT met hun advocaten audiovisueel worden opgenomen.
Het amendement-Ellian bepaalt dat de minister kan bevelen gesprekken van een bepaalde gedetineerde met diens advocaat auditief op te nemen. Die opnames worden direct beluisterd door een commissie, die de minister vervolgens informeert of nader onderzoek naar de advocaat nodig is.
Minister Weerwind verzette zich tegen de beide amendementen, die nu dus onrechtmatig blijken te zijn. Hij noemde ze in strijd met artikel 17 Grondwet en artikel 6 EVRM. De Afdeling bevestigt de minister in zijn standpunt. ‘Uit de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens volgt dat de vertrouwelijke communicatie tussen een gedetineerde en diens advocaat alleen in uitzonderlijke omstandigheden mag worden beperkt. Zo moet er een individuele afweging worden gemaakt. Algemene preventieve maatregelen zijn daarom niet toegestaan. Op basis van feiten en omstandigheden moet aannemelijk zijn dat in het individuele geval misbruik wordt gemaakt van vertrouwelijke communicatie met een advocaat.’
Volgens de Afdeling ontbreken die voorwaarden bij beide amendementen en zijn ze daarmee niet te rechtvaardigen. Inbreuken op de vertrouwelijkheid tussen advocaat en cliënt kan alleen in uitzonderlijke omstandigheden en op basis van een beoordeling die op het individuele geval is toegespitst, aldus de Afdeling. Ze wijst ook op de bestaande strafvorderlijke mogelijkheden om vertrouwelijke gesprekken af te luisteren. De Afdeling noemt het zeer de vraag of er nog ruimte bestaat voor een uitbreiding van de bestaande mogelijkheden.
Algemeen deken Crince le Roy heeft opgelucht gereageerd op het spoedadvies. Volgens hem is het in lijn met het standpunt van de NOvA. ‘Gesprekken tussen cliënt en advocaat moeten te allen tijde vertrouwelijk zijn, want alleen dan is er sprake van een eerlijke rechtsgang. Daarnaast benadrukt de Afdeling advisering, evenals de NOvA, het belang van een individuele beoordeling. Voor generieke maatregelen die ingrijpen op het vertrouwelijk contact tussen raadsman en cliënt, ook niet als het uitsluitend visueel toezicht betreft, is geen ruimte.’
Incident
Strafadvocaten te lande voelen zich momenteel sowieso al bespioneerd door de DJI als zij cliënten in de gevangenis bezoeken. Het kantoor Ficq & Partners heeft zich per brief beklaagd bij minister Weerwind en de DJI over een incident met advocaat Juriaan de Vries. Die werd bij een bezoek aan een cliënt, een veroordeelde verdachte in het Marengo-proces, apart genomen omdat hij zich nerveus zou hebben gedragen. De DJI informeerde ook de lokale deken, die De Vries uitnodigde voor een gesprek. Strafadvocaat Michael Ruperti, raadsman van Ridouan Taghi, kreeg eerder te maken met een vergelijkbaar incident. Ficq & Partners wijst erop dat advocaten vrijelijk en onbespied hun werk moeten kunnen doen, zonder dat het recht op vertrouwelijke gesprekken met hun cliënten op de tocht komt te staan. Het kantoor zegt voorlopig niet meer met gevangenismedewerkers te zullen praten en besprekingen met cliënten af te schermen.