actueel
lawyers for lawyers
De Tunesische president Kais Saied gedraagt zich als alleenheerser, zegt advocaat Dalila Ben Mbarek Msadek, die oppositieleiders bijstaat en nu zelf wordt vervolgd.
Sinds de Arabische Lente leek Tunesië de weg naar democratie te (her)vinden, maar nadat de huidige president Kais Saied op 25 juli 2021 de macht greep, ging het razendsnel bergafwaarts. Advocaat Dalila Msadek ondervindt het aan den lijve: haar broer, de jurist en zeer prominente oppositieleider Jaouhar Ben Mbarek werd in februari 2023 gearresteerd. Dalila Msadek nam samen met een team van collega’s de verdediging op zich – en wordt nu ook zélf vervolgd.
Msadek: ‘Onze grondwet biedt de mogelijkheid dat een president in noodsituaties de bevoegdheden van regering en parlement voor een maand schorst, mits zij dit goedkeuren. President Saied heeft in juli 2021 echter zonder overleg in zijn eentje regering en parlement ontbonden. Twee maanden later heeft hij alle wetgevende macht definitief aan zich getrokken en bepaald dat hij direct mag ingrijpen bij de rechterlijke macht.’
Dat laatste vindt Msadek het gevaarlijkst. ‘De president kan eigenstandig rechters ontslaan, zonder dat zij daartegen in beroep kunnen. Onder het mom van de strijd tegen corruptie heeft hij 57 rechters ontslagen. Twee van hen waren inderdaad corrupt, de rest weigerde te voldoen aan zijn opdracht om strafrechtelijke onderzoeken te starten tegen oppositieleiders.’
Lastercampagne
Toch zijn die rechters nog aan het werk: de (nieuwe) minister van Justitie die het besluit moet uitvoeren, werkt niet mee. Msadek: ‘Sindsdien loopt er een lastercampagne tegen deze rechters. Intussen worden journalisten en politici, bloggers en activisten vastgezet met steeds hetzelfde scenario: er verschijnt een politierapport met een verzonnen beschuldiging, er volgt een arrestatie en daarna blijft het stil. Mensen kunnen veertien maanden worden vastgezet voordat ze moeten verschijnen voor een chambre d’accusation.’
En nu zijn de advocaten aan de beurt. In totaal zijn 76 advocaten als verdachten aangemerkt, van wie er acht een tenlastelegging hebben gekregen.
Dalila Msadek zelf wordt beschuldigd van het via de media verspreiden van fakenieuws met als doel de nationale veiligheid in gevaar te brengen, en van het ongeoorloofd naar buiten brengen van persoonsgegevens die betrekking hebben op een strafzaak. Op beide vergrijpen staat tien jaar gevangenisstraf.
Aanleiding vormden twee televisie-interviews. Msadek: ‘De acht oppositieleiders die wij verdedigen, worden beschuldigd van een complot om de staat omver te werpen. Daar staat de doodstraf op! Terwijl ze niets anders hebben gedaan dan een bijeenkomst voorbereiden om gezamenlijk op te gaan trekken. In september 2023 heb ik met mijn collega Islem Hamza op televisie gezegd dat de zaken bijzonder onrechtvaardig zijn en ik riep de president op zich erin te verdiepen, zodat hij zou zien dat de zaken nergens op gebaseerd waren.’ Daarnaast deed Msadek een publieke oproep om de diplomaten die volgens de beschuldigingen bij het complot betrokken waren als getuigen te horen.
Hoop dat zij en de anderen die om politieke redenen vervolgd worden een eerlijk proces krijgen is er niet, zegt Msadek. ‘De uitvoerende macht intimideert een groot aantal onderzoeksrechters en oefent veel druk op hen uit. De enige hoop is dat hij zelf van gedachten verandert.’
Is zoiets denkbaar? ‘Wij doen er met het advocatenteam in de complotzaken alles aan om het onderwerp in de aandacht te houden. De media berichten er dagelijks over, gelukkig zijn zij ook strijdbaar: ze hebben tien jaar vrije pers gekend en willen dat niet opgeven. We laten ons de resterende vrijheid niet afnemen. En waar we de publieke opinie aanvankelijk tegen hadden, is het gelukt dit om te draaien. Dat is een grote overwinning. Ook veel organisaties spreken zich over de zaak uit. De president ontvangt dagelijks vele berichten en heeft last van die druk. De onderzoeksrechter verbood elk mediadebat over de complotzaken, maar zonder resultaat.’
Broer
Deze rubriek focust op advocaten wereldwijd die problemen ondervinden in of door hun werk. De redactie werkt daarin samen met Lawyers for Lawyers (L4L). Deze organisatie ondersteunt advocaten die onder druk staan, lobbyt voor een vrije en onafhankelijke advocatuur en stimuleert advocaten op te komen voor mensenrechten en fundamentele vrijheden. Doneren kan op rekeningnummer NL69ABNA0489938655 ten name van Advocaten voor Advocaten (L4L).
Ander succes van het verdedigingsteam: drie van de gevangenen in de complotzaak zijn inmiddels vrijgelaten. Maar de rest zit nog vast, onder wie ook Jaouhar Ben Mbarek, Msadeks broer. ‘Ik bezoek hem twee keer per week,’ vertelt ze. ‘De moraal onder de gevangenen is nog altijd goed. Ze weten waarvoor ze strijden. Wij geven hun berichten door aan de buitenwereld. Twee keer zijn ze in hongerstaking gegaan, tegen deze “judiciële farce”. Wij hebben die hongerstakingen overgenomen en dat naar buiten gebracht. Zo vormen we een keten van verzet. De dictatuur zal niet blijven bestaan in Tunesië. Er is hier zoveel ellende en armoede…’
Niet dat Msadek verwacht dat er vandaag of morgen een revolutie zal uitbreken. ‘Het volk heeft zijn rug toegekeerd naar de politiek. Bij de laatste verkiezingen stemde slechts elf procent. Pas als er een haalbaar alternatief komt, zullen mensen weer in actie komen. Tot die tijd zijn ze bezig met overleven.’
Op de vraag wat Msadek vindt van de migratiedeal die de EU met Tunesië sloot, moet ze het antwoord schuldig blijven. Over sommige zaken is het te gevaarlijk om te spreken.