actueel
De Tweede Kamer stemt voorlopig niet over wijziging van de Penitentiaire beginselenwet (PBW). Het wachten is op een spoedadvies van de Afdeling advisering van de Raad van State, waar minister Weerwind om gaat vragen.
Het huidige voorstel voor wijziging van de PBW gaat aanzienlijk verder dan eerder door de minister voorgesteld, nadat diverse amendementen werden aangenomen. Volgens Weerwind is het voorstel wat nu voorligt in strijd met de artikelen 6 EVRM en 17 Grondwet en Richtlijn 2013/48/EU, die het recht op een eerlijk proces en het recht op vertrouwelijke communicatie beschermen.
Weerwind wil van de Raad van State (RvS) weten of de amendementen in strijd zijn met grondrechten, en zo ja, hoe audiovisueel toezicht dan wel vormgegeven kan worden. De Kamer wacht het spoedadvies af alvorens over de wetswijziging te stemmen. Voor het geven van spoedadvies bestaat volgens de RvS geen vooraf vastgestelde termijn. ‘Maar het is geen kwestie van maanden, eerder van weken,’ aldus een woordvoerder.
Aanscherpen
Weerwind wil ‘visueel toezicht’ op bezoeken van advocaten aan gedetineerden die op een afdeling intensief toezicht (AIT) of in een extra beveiligde inrichting (EBI) vastzitten. Ook mogen in beginsel ‘ten hoogste twee rechtsbijstandsverleners’ toegang hebben tot deze gedetineerden. Deze maatregelen moeten voorkomen dat de zwaarste categorie criminelen vanuit de EBI of een AIT contact onderhoudt met de buitenwereld. Aanleiding daarvoor vormde onder andere de kwestie-Youssef Taghi. De neef en voormalig advocaat van EBI-gedetineerde Ridouan Taghi gaf maandenlang berichten van en aan hem door. Youssef Taghi werd daarvoor in januari 2023 veroordeeld tot vijfenhalf jaar cel.
De advocatuur heeft zich altijd fel verzet tegen deze maatregelen. Zo schreef de NOvA in een eerder wetgevingsadvies over het visueel toezicht: ‘Deze voorgenomen maatregelen zijn slechts gestoeld op incidenten en vormen een vergaande beperking op het recht op rechtsbijstand en vrij verkeer met een raadsman.’ De NOvA heeft de Kamer geadviseerd om tegen het wetsvoorstel in huidige vorm te stemmen.
Niettemin wil de Tweede Kamer nog verder gaan dan Weerwind. Een Kamermeerderheid stemde op 12 maart in met de voorstellen van Ellian (VVD) en Helder (BBB) om het toezichtregime nog verder aan te scherpen. Vertrouwelijke gesprekken tussen advocaten en gedetineerden in een EBI of AIT dienen voortaan niet alleen visueel, maar ook in geluid te worden opgenomen. Ellian wil de opnames voorleggen aan een onafhankelijke commissie, die beoordeelt of extra onderzoek nodig is naar de positie van de advocaat. De leden van de commissie hebben een geheimhoudingsplicht. Helder stelt voor dat de NOvA de opnames vijf jaar lang beveiligd bewaart. Het OM kan de gesprekken in het kader van een strafzaak opvragen via de rechter, mits een redelijke verdenking bestaat jegens de advocaat van het doorspelen van informatie.
Ook het amendement van Ellian om in de EBI en op AIT’s het contact met de buitenwereld nog verder te beperken, werd aangenomen. Gedetineerden op de AIT’s mogen voortaan twee in plaats van zeven keer per week bellen, maximaal tien minuten per gesprek. Bezoek mag maximaal twee keer per week, een uur per bezoek plaatsvinden. In de EBI wordt dat een keer tien minuten bellen per week en een keer per week een uur bezoek. Zowel in de EBI als op de AIT’s wordt tijdens het bezoek en telefoongesprekken live meegeluisterd.
Ideeën van Lahlah (GL-PvdA) en Sneller (D66) die pleitten voor individuele afwegingen in plaats van generieke maatregelen konden niet op voldoende steun rekenen. Met het voorstel van Lahlah c.s. om het visueel toezicht en het maximumaantal advocaten aan een uitgebreide voorhangprocedure te onderwerpen, stemde de Kamer wel in. Daarmee krijgt het parlement nog een extra controlemoment voordat de regels van kracht worden.