actueel
lawyers for lawyers
Moskou gebruikt tactiek van chaotische repressie
Drie advocaten van Navalny opgepakt: tijd voor een advocatenstaking. Dmitry Zakhvatov vertelt waarom dat plan mislukte. ‘Ik weet niet hoe verder.’
Vadim Kobzev, Alexej Liptser en Igor Sergunin werden op 13 oktober gearresteerd. ‘Ze worden beschuldigd van hetzelfde als hun cliënt Navalny: deelname aan een extremistische organisatie,’ vertelt hun collega in ballingschap Dmitry Zakhvatov, in een Zoom-gesprek vanuit Litouwen. Zakhvatov stond onder meer twee leden van Pussy Riot bij en Marina Ovsyannikova, de journalist die op Russische staatstelevisie protesteerde tegen de oorlog in Oekraïne.
‘De beschuldiging tegen de drie stoelt op het feit dat ze brieven van Navalny meenamen naar zijn anticorruptiestichting in Vilnius,’ vervolgt Zakhvatov. ‘Navalny is zelf volledig afgesloten van de buitenwereld. Zijn enige link met de buitenwereld was via zijn advocaten, en dat wordt hem nu afgenomen.’
Wisten de advocaten welk risico ze namen door de brieven naar buiten te brengen? Zakhvatov: ‘Om te beginnen: de hele zaak tegen Navalny had nooit mogen bestaan, iedereen weet dat hij onschuldig is. Verder is het in de praktijk in Rusland niet ongebruikelijk dat advocaten brieven van gedetineerden meenemen, ik ken geen gevallen waarin dat is bestraft. Maar dat is ook niet de aanklacht. Het gaat om betrokkenheid bij een extremistische organisatie. Bij dat delict moet er sprake zijn van ideeën over geweld. In Navalny’s brieven staan nul oproepen tot geweld.’
Krankzinnige zaak
Het punt is, zegt Zakhvatov, dat in Rusland rechtszekerheid compleet is komen te ontbreken. ‘Wetten horen een rode lijn te trekken: je mag niet stelen, of doden, anders ga je naar de gevangenis. In een totalitair regime worden de regels zo geformuleerd dat je niet weet waar de rode lijnen liggen, ze zijn vaag. Daardoor is iedereen altijd op een bepaalde manier in gevaar. De anti-extremismewet uit 2006 was de eerste wet die zo is geformuleerd. Een ander punt is dat ze een tactiek van chaotische repressie gebruiken: iemand wordt opeens voor een like op social media vervolgd. Of neem de krankzinnige zaak van Alexej Moskalev, die gearresteerd werd vanwege een tekening van zijn dochter. Zo creëer je een sfeer van terreur.’
Na de arrestatie van Kobzev, Liptser en Sergunin vond Zakhvatov, met vele anderen, dat er een krachtig signaal moest komen. ‘We wilden een staking organiseren, laten zien: als jullie ons zo behandelen doen wij voorlopig niet meer mee. Inverzekeringstellingen, huisarrest, telasteleggingen: zonder advocaten kan dat allemaal niet. Het leek de enige manier om onze collega’s vrij te krijgen.’ Uiteindelijk tekenden 250 advocaten een petitie. ‘We wilden steun van de federale en de lokale orde in Moskou, maar die kwam niet. Misschien dachten ze dat het onmogelijk was, of het zijn collaborateurs.’ Het liep stuk.
Intussen blijft Zakhvatov, die in december 2022 Rusland ontvluchtte nadat hij had gehoord dat een strafzaak tegen hem in voorbereiding was, zich vanuit Litouwen met verschillende mensenrechtenorganisaties inzetten om Putins regime te bestrijden.
Rusland zal hem hier geen schade toebrengen, zegt hij: ‘Ze moesten het eens proberen, ik heb drie katten!’ Maar ook: ‘Het is een moeilijke operatie om mensen in het buitenland iets aan te doen, dan moeten ze hun netwerk ter plaatse inzetten, met het risico dat dit wordt blootgelegd. Dat risico nemen ze niet snel.’
Maar over de situatie in Rusland is hij somber. ‘Mijn dappere vriend Leonid Soloviev heeft de verdediging van Navalny overgenomen. De vastzittende advocaten zullen ook wel juridische bijstand krijgen, maar niet vrijkomen. Want het een politieke zaak om anderen af te schrikken zaken als die van Navalny op zich te nemen. Ik weet niet hoe het verder moet. Het ziet er behoorlijk eng en weird uit.’
Kunnen we vanuit Nederland iets doen? ‘Mensen-rechtenverdedigers in ballingschap hebben visa nodig, en bankrekeningen. Litouwen doet heel veel, maar dreigt overbelast te raken.’