actueel

Op 22 november gaat Nederland naar de stembus. Wat staat partijen voor ogen met zaken die de advocatuur aangaan? De relevante speerpunten uit de verkiezingsprogramma’s van een aantal politieke partijen op een rijtje.

In het stemhokje laat hopelijk niemand zich uitsluitend leiden door thema’s die alleen het eigen vakgebied betreffen. Niettemin kunnen ze bij de uiteindelijke keuze wel een rol spelen. Vandaar dit beknopte overzicht. In totaal doen er maar liefst 26 partijen mee aan de verkiezingen. In dit overzicht worden de zes partijen uitgelicht die in recente peilingen er het beste voorstonden.

Op diverse punten vertonen de verkiezingsprogramma’s grote overeenkomsten. De meeste partijen zeggen de rechtsstaat te willen versterken en het onrecht te herstellen dat Groningers en toeslagenouders is aangedaan. De zware misdaad wordt in alle programma’s hard aangepakt, de hoeders van de rechtsstaat krijgen betere bescherming. Een andere bestuurscultuur scoort ook hoog, evenals een beheersbare migratiestroom.

De VVD voert de strijd tegen de misdaad verder op, zowel op straat als op internet. Politie en justitie krijgen alle middelen die nodig zijn om daders te pakken. De straffen moeten zwaarder, ook in het jeugdstrafrecht. De positie van het slachtoffer wordt verder versterkt. Slachtoffers en nabestaanden krijgen een stem bij een gratiebesluit voor een levenslang gestrafte.

Overlast gevende asielzoekers worden overgeplaatst naar een ‘handhavings- en toezichtlocatie’. Ze krijgen een gebiedsverbod en mogen winkels of het openbaar vervoer niet meer in.

Het tweestatusstelsel voor asielzoekers gaat op de schop. Subsidiair beschermden (bijvoorbeeld mensen uit oorlogsgebied) krijgen niet langer meer rechten dan vluchtelingen (persoonlijke vervolging). Asielzoekers krijgen na vijf jaar een asiel­vergunning, als ze betaald werk hebben. Asielvergunningen voor vluchtelingen gelden drie jaar, die voor subsidiair beschermden één jaar.

De financiering van opvang voor uitgeprocedeerde asielzoekers wordt afgeschaft. Wie tegenwerkt, wordt in bewaring gesteld tot het moment van uitzetting. En er komt een migratiewet om de hoge instroom van migranten tegen te gaan.

Bij het maken van wetten en regels geldt wel de menselijke maat. Hardvochtige effecten worden uitgebannen. Mensen die onbedoeld een fout maken, mogen niet direct als fraudeur worden bestempeld. Voor toeslagenouders en Groningers geldt dat aangedaan onrecht waar mogelijk snel wordt rechtgezet.

De VVD moderniseert het faillissementsrecht, zodat mkb’ers een sterkere positie krijgen ten opzichte van schuldenaren. Ondernemers waarvan het faillissement goed is afgehandeld moeten sneller weer aan de slag kunnen. Er komt een aparte rechtsvorm voor zzp’ers. Vitale en strategische bedrijven krijgen een betere bescherming tegen digitale spionage en sabotage door vijandige overnames en investeringen tegen te gaan.

Nieuwkomer NSC wil het openbaar bestuur verbeteren en het vertrouwen in de overheid herstellen. De burger krijgt juridisch een sterkere positie. Het verbod op toetsing aan de Grondwet vervalt, er komt een constitutioneel hof. In de Awb komt een ‘burgerlus’, zodat burgers een fout kunnen herstellen.

NSC bepleit een goede sociale advocatuur. Gefinancierde rechtsbijstand kan ook bij fiscale zaken. De eigen bijdrage wordt afgebouwd.

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State komt op grotere afstand van de Afdeling advisering. De overheid krijgt een eigen juridische dienst. Op korte termijn treedt een ander kantoor op als landsadvocaat.

Nederland mag niet langer fungeren als doorstroomparadijs van brievenbusfirma’s. Digitale transactiemonitoring door commerciële banken vormt een disproportioneel grote inbreuk op de privacy. Het verwerven van financiële inlichtingen is een rol van de overheid, niet van instanties met een winstoogmerk. De Wwft wordt grondig herzien.

De financiering van de justitiële keten op basis van het aantal zaken en budgetten per organisatie wordt ingeruild voor een financieringsstelsel dat goede prestaties ondersteunt en samenwerking beloont.

Mediation in strafzaken en herstelbemiddeling worden gestimuleerd, evenals wijkrechtspraak. Professionele mediators krijgen een plaats in de justitiële keten. Elektronische detentie wordt een zelfstandige hoofdstraf.

Procesafspraken krijgen een wettelijke basis, strafbeschikkingen worden teruggedrongen. Verzet tegen een beschikking moet binnen drie maanden voor de rechter komen.

Politie en justitie krijgen meer slagkracht in de strijd tegen de georganiseerde misdaad. De minister voor (sic) Rechtsbescherming mag criminele kopstukken tijdelijk afsluiten van de buitenwereld. Het stelsel voor het bewaken en beveiligen van personen wordt versterkt.

De samenwerkende PvdA en GroenLinks trekken voldoende geld uit voor de sociale advocatuur zodat iedereen daar een beroep op kan doen. De griffierechten voor burgers gaan omlaag. Mediation en herstelrecht krijgen meer ruimte.

Kortdurende gevangenisstraffen maken plaats voor enkelbanden en taakstraffen. Iemand die een boete niet kan betalen, krijgt een taakstraf.

Het recht op behoorlijk bestuur wordt vastgelegd in de Grondwet, in navolging van het Grondrechtenhandvest van de EU. Rechters krijgen de mogelijkheid een wet of de uitvoering daarvan te toetsen aan de Grondwet.

Criminele organisaties die zich bezighouden met drugscriminaliteit, mensenhandel en gedwongen prostitutie worden hard aangepakt. GroenLinks en PvdA richten zich op de topcriminelen die deze organisaties aansturen en de financiële stromen waar het ze om te doen is. Ze draaien de bewijslast om: bij serieuze verdenking is het aan de verdachte om te bewijzen dat zijn geld legaal is. Opsporingsdiensten, het Openbaar Ministerie en de rechterlijke macht krijgen meer slagkracht.

Witwassen wordt tegengegaan. Het UBO-register wordt openbaar voor ngo’s en journalisten. Aan de rol van de Zuidas als doorvoerhaven van internationale criminele geldstromen komt een einde. De wettelijke limiet voor contante betalingen gaat van tien mille naar duizend euro.

De chaos binnen de asielketen wordt aangepakt, onder meer aan de hand van een Staatscommissie. Het linkse duo investeert in snelle en zorgvuldige procedures. De IND wordt versterkt om achterstanden in te lopen. Mensen die geen recht hebben op asiel gaan snel terug naar het land van herkomst. De lessen van de manier waarop Oekraïense vluchtelingen zijn opgevangen, passen GroenLinks/PvdA toe bij alle andere vormen van inburgering. Overlastgevers worden beter aangepakt.

De PVV van Geert Wilders bepleit fundamentele veranderingen, onder het motto ‘Nederland eerst’. Ons land moet uit de EU, de macht moet worden weggehaald bij de ‘links-liberale elite’ en de islam moet worden teruggedrongen. Prioriteit is een volledige asielstop en algeheel restrictief immigratiebeleid. Nederland committeert zich niet langer aan de EU-regelgeving voor asiel en migratie en zegt het VN-Vluchtelingenverdrag op. De Nederlandse grensbewaking wordt in ere hersteld, illegalen worden uitgezet. Het ‘stapelen van procedures’ komt tot een eind.

Veiligheid is een andere ‘topprioriteit’. De PVV pakt criminaliteit rigoureus aan middels ‘zero tolerance’. De partij wil tienduizend politieagenten erbij. Er komen stevige minimum­straffen en hogere maximumstraffen, geen taakstraffen. Gewelds- en zedenmisdrijven verjaren niet en worden altijd vervolgd. Daders moeten alle kosten betalen voortvloeiend uit misdrijf, vervolging en straf. Vervroegde vrijlatingen zijn van de baan. Levenslange gevangenisstraf wordt weer echt levenslang. Er komt een forse versobering van het gevangenisregime, inclusief dwangarbeid. Tbs wordt afgeschaft.

Ook uitkeringsfraude en misbruik van sociale zekerheid worden keihard aangepakt. Zelfstandigen zonder personeel kunnen zich betaalbaar verzekeren voor pensioen en arbeidsongeschiktheid. De nieuwe pensioenwetgeving wordt teruggedraaid, de AOW-leeftijd gaat terug naar 65.

Allerlei klimaatmaatregelen worden afgebouwd, Nederland trekt zich terug uit het VN-Klimaatakkoord. Stikstofregels worden op zijn minst versoepeld, waar mogelijk geschrapt. Groningers kunnen rekenen op een snellere schadeafhandeling.

Het openbaar bestuur gaat ook op de schop. Burgemeesters worden straks gekozen, net zoals politiechefs. Er komt een bindend referendum, de Eerste Kamer wordt afgeschaft.

De BBB wil af van de ‘witteboordenoverheid’. De partij bepleit corrigerende referenda en een gekozen burgemeester. Wetten kunnen worden getoetst aan de Grondwet. Als een burger een conflict heeft met een overheidsinstantie mag het niet zo zijn dat diezelfde instantie beslist.

Het toeslagenstelsel wordt vervangen door een systeem waarbij de eerste 30.000 euro inkomen belasting- en premievrij is. De nieuwe Pensioenwet wordt teruggedraaid.

De schuldenindustrie wordt ontmoedigd. Doorverkopen van vorderingen op burgers wordt verboden, het recht van dagvaarding door incassobureaus wordt beperkt.

BBB pakt brievenbusfirma’s aan. Nederland is geen land waar buitenlandse bedrijven belasting kunnen ontduiken.

Burgers en bedrijven die door Wwft-maatregelen geen toegang krijgen tot financiële dienstverlening moeten rechtsbescherming krijgen via een bezwaar- en beroeps­procedure.

Er komt anti-maffiawetgeving om meer crimineel vermogen af te pakken en een apart gevangenisregime om beroepscriminelen te isoleren. De inzet van kroongetuigen als opsporingsmiddel wordt versterkt, net zoals het Stelsel Bewaken en Beveiligen.

Er komen minimum­straffen voor ernstige misdrijven. Driemaal wordt scheepsrecht: drie veroordelingen voor een ernstig gewelds- of zedenmisdrijf wordt levenslang. Taakstraffen bij zware misdrijven mogen niet meer.

De Rechtspraak krijgt meer geld. Doel: kleine zaken afronden binnen drie maanden, grote zaken binnen zes maanden. De sociale advocatuur krijgt een degelijke financiering.

Voor activisten wordt het moeilijker naar de rechter te gaan. BBB wijzigt artikel 3:305a BW zodat alleen direct belanghebbenden kunnen procederen.

Er komt een asielquotum van 15.000 asielzoekers. Het Vluchtelingenverdrag uit 1951 wordt aangepast of opgezegd. In Europese verdragen bedingt Nederland een opt-out op het gebied van migratie en natuurbeleid.

De democraten van D66 kunnen wat de juridische thema’s betreft probleemloos een trio vormen met GroenLinks en PvdA. Ze investeren in de hele keten van opsporing en vervolging, van rechtspraak tot straffen. Er gaat geld naar de Rechtspraak, het Openbaar Ministerie, gerechtstolken, de reclassering, het gevangeniswezen, de forensische psychiatrie en psychologie en de sociale advocatuur.

D66 wil de financiering van de sociale advocatuur verbeteren en een periodieke herijking invoeren. ‘Sociale advocaten moeten kunnen rondkomen, ook als ze net wat meer tijd in de schrijnende zaak van een cliënt investeren.’ Er komen meer stageplekken bij sociale kantoren.

Bij regelingen en subsidies wordt vertrouwen het uitgangspunt. De overheid gaat niet meer in hoger beroep bij rechtszaken tegen haar burgers.

De jeugdbescherming kan rekenen op extra investering. Er komt gesubsidieerde rechtsbijstand voor zowel ouders als kinderen.

Rechters moeten wetten aan alle bepalingen van de Grondwet kunnen toetsen, niet alleen de klassieke maar ook de sociale grondrechten. Laagdrempelige conflictbeslechting door mediators en spreekuurrechters wordt bevorderd. Videobellen wordt mogelijk binnen alle rechtsgebieden. De griffierechten gaan verder omlaag. Rechterlijke uitspraken komen zo veel mogelijk digitaal beschikbaar.

Korte gevangenisstraffen maken plaats voor werkstraffen en (elektronisch gecontroleerde) voorwaardelijke straffen. De ‘vervangende taakstraf’ wordt tot wet, het maximaal aantal uren taakstraf gaat omhoog. De rechter mag elektronische detentie opleggen.

De verwaarloosde asielketen krijgt een upgrade. De opvang van Oekraïners geldt als rolmodel. De tewerkstellingsvergunning verdwijnt, nieuwkomers krijgen een permanente verblijfsvergunning na drie jaar in plaats van vijf. Voor kansrijke asielzoekers komen er snellere, lichtere procedures.