vak & mens

impact

door Nathalie de Graaf beeld Jean-Pierre Jans

Raadsman Toine van Spanje stond met succes een cliënte bij in een conflict met een zorgverzekeraar. ‘In dit soort zaken kun je echt van betekenis zijn.’

‘Toen ik net startte als advocaat zei mijn patroon tegen me: “Toine, de corporate praktijk is hartstikke leuk. Daar ga je veel plezier aan beleven. Maar doe ook af en toe een zaak met een maatschappelijk karakter: dát zal je bijblijven. Daar haal je voldoening uit.” Hij had gelijk. Ik ben gespecialiseerd in onder­nemings­recht en erfrecht, maar mijn kantoor staat ook regelmatig transpersonen bij. Onder anderen vrouwen die in het lichaam van een man zijn geboren. Eén van deze dames zat tegenover me. Ze vertelde dat ze er pas op latere leeftijd achter was gekomen dat ze in het verkeerde lichaam was geboren. Lange tijd had ze gedacht dat ze homo was, maar dat bleek toch niet het geval. Ze zat inmiddels in een transitietraject bij het Kennis- en zorgcentrum genderdysforie van het VUMC en uit diverse gesprekken met pychologen, psychiaters en internisten was naar voren gekomen dat zij het zogeheten passabiliteitsprobleem ervoer. Ze werd niet herkend als vrouw, omdat ze grove gelaatsuitdrukkingen had zoals een hoekige kaaklijn en een terugtrekkende haargrens. Volgens de artsen van het VUMC kwam ze in aanmerking voor verschillende aangezichtsoperaties. De zorg­verzekeraar – die de ingrepen moest vergoeden – was het daar niet mee eens. Die stelde zich op het standpunt dat het passabiliteitsprobleem ook op een andere manier kon worden verholpen, bijvoorbeeld door het gebruik van een bepaald soort make-up en accessoires zoals oorbellen en haarbanden.’

Onrechtvaardig

‘Het verhaal van cliënte raakte me. Normaal gesproken kan ik mijn werk op kantoor laten als ik ’s avonds de deur achter me dichttrek, maar dit voelde anders. Het raakte mijn rechtvaardigheidsgevoel. Hoe was het mogelijk dat de zorg­verzekeraar het oordeel van het VUMC betwistte? Hoe is het überhaupt mogelijk dat dit anno 2023 nog een discussie is? Ik had geen slapeloze nachten van deze zaak, maar merkte wel dat ik er behoefte aan had om het te bespreken en mijn verontwaardiging te delen met mijn echtgenoot en vrienden. Ik vind het belangrijk dat iedereen zichzelf kan zijn. Deze cliënte zou zich niet hoeven te verantwoorden. Als je jezelf niet kunt zijn door externe factoren dan hoor je geholpen te worden, niet tegengewerkt. Zeker niet als daar al zo’n lang traject aan vooraf is gegaan. Dan denk je er na een jaar of zeven éindelijk te zijn: wordt het een geldkwestie. Ik snap dat echt niet. Mijn vrienden reageerden allemaal hetzelfde: vol ongeloof. Ik doe voor elke cliënt altijd mijn uiterste best en ook in deze zaak zorgde ik ervoor dat ik nét even een tandje bij zette.

Ook cliënte was strijdvaardig en wilde er ten volle voor gaan. We kozen er samen voor om haar tijdens de zitting ten overstaan van de rechter te “ontleden”. Dat was ontzettend heftig voor haar – en voor mij –, maar de enige manier om de zaak kracht bij te zetten. Kijk, zei ik. U ziet: ze heeft een terugtrekkende haargrens. En hier zit te veel huid tussen haar bovenlip en neus. Dit is typisch mannelijk, want het mannelijk lichaam is daar van nature zo op ingericht voor snorgroei. En ziet u, haar kaaklijn: die is veel te hoekig. Cliënte moest huilen. Het was zo confronterend. Maar toen de rechter ons de gang op stuurde om te schikken met de wederpartij merkte ik dat hij op onze hand was.

De verzekeraar wilde niet bewegen, een schikking bleef uit. Vijf weken later kreeg ik het vonnis binnen. Toen ik het blauwe “In naam van de Koning” zag staan, voelde ik een golf van blijdschap en opluchting opkomen. Het eindoordeel luidde dat de zorg­verzekeraar alle operaties moest vergoeden. Op zo’n moment sta ik nog net niet te juichen, maar ik denk wel: yes, yes, yes! Cliënte was euforisch toen ik haar belde. Ik merk dat je in dit soort zaken enorm in verbinding bent met je cliënt. Het is zo persoonlijk, het heeft zoveel impact en daardoor werk je zo nauw samen. Cliënte stond voor haar gevoel ook echt tegenover een reus van een wederpartij. In dit soort zaken is het belangrijk als advocaat delicaat te werk te gaan. Ik wilde haar absoluut op geen enkel moment kwetsen. Alles namen we van tevoren nauwkeurig door.

Na vier weken werd duidelijk dat de wederpartij niet in hoger beroep ging. Ik heb er met mijn echtgenoot een goed glas wijn op gedronken. In dit soort zaken kun je echt van betekenis zijn. Het voelde fijn om haar in haar essentie van het bestaan te helpen.’