actueel
Een vereniging voor ‘klimaatadvocaten’ kende Nederland nog niet. Danny Hoekzema besloot er een op te richten. ‘Veel juristen zoeken een manier om zich in te zetten voor het klimaat.’
Al bij zijn vorige werkgever, advocatenkantoor De Roos in Amsterdam, hield privacyadvocaat Danny Hoekzema (30), oprichter van advocatenkantoor The New Paradigm, zich bezig met duurzaamheid. ‘Ik was medeverantwoordelijk voor de opening van een kantoor in Brussel, de stad die duurzaamheidswetgeving ademt.’ Het zette hem aan het denken. ‘Wat is de rol van onze beroepsgroep in de klimaatkwestie? Mijn persoonlijke opvatting is dat advocaten zich heel dienend opstellen. Jij vraagt, wij draaien, dat idee. Terwijl ik denk dat advocaten een grotere maatschappelijke rol hebben, ook op basis van de eed die ze afleggen.’
‘Je kunt de klimaatcrisis vrij makkelijk abstract houden, maar eigenlijk komt het dichtbij,’ waarschuwt Hoekzema. ‘Denk aan de stijging van de zeespiegel. Ik heb een dochter van twee. Soms denk ik: kan ik haar beschermen tegen alles wat komen gaat?’ Hij eet vegetarisch en vliegt niet meer binnen Europa – een zakelijke uitzondering daargelaten. ‘Ik realiseerde me dat ik op professioneel gebied meer impact kan maken dan op persoonlijk gebied.’ Zo ontstond het idee om Recht voor Klimaat op te richten, met als doel: ‘het recht inzetten om de samenleving zo veel mogelijk te verduurzamen.’
Nieuwe paden
‘Veel juristen zoeken een manier om zich met hun dagelijkse werk in te zetten voor het klimaat,’ weet Hoekzema. Hij verwijst naar Roger Cox (Paulussen Advocaten, Urgenda- en Shell-zaak) en Bénédicte Ficq (Ficq & Partners Advocaten, activist bij Extinction Rebellion, zaken tegen Tata Steel en Chemours). ‘Zij kunnen veel tijd vrijmaken om aan klimaatzaken te werken, of hebben een heel team om zich heen. Dat kunnen de meeste advocaten en juristen zich niet veroorloven.’ Daar biedt zijn vereniging volgens hem uitkomst. ‘Mijn gedachtegang was: een persoon die honderd procent van zijn tijd investeert, staat gelijk aan twintig personen die ieder vijf procent van hun tijd investeren.’
Door kennis te bundelen, kan Recht voor Klimaat handvatten bieden aan juristen die aan de slag willen met verduurzaming, legt Hoekzema verder uit. ‘Ik sprak laatst een advocaat die bezig was de arbeidsvoorwaarden binnen een beursgenoteerde onderneming te vergroenen. In een arbeidsovereenkomst staat standaard een vergoeding voor de auto, niet voor de fiets.’ Hij vreest dat maar weinig juristen tijdens hun dagelijkse werkzaamheden zullen denken: dat kan anders. ‘Want die overeenkomst moet snel opgesteld worden, en dan moet je weer verder met het volgende.’
Afwijken van de standaard roept nieuwe vragen op, weet Hoekzema. ‘Waar moet ik rekening mee houden als ik arbeidsvoorwaarden wil verduurzamen? Hoe moet dat eruitzien?’ Inmiddels is de kilometervergoeding van het bedrijf voor de fiets zelfs hoger dan die voor de auto, vertelt hij. ‘Door te delen hoe de advocaat dat voor elkaar heeft gekregen, creëren we nieuwe gebaande paden voor juristen die ze in de waan van de dag eenvoudig kunnen bewandelen.’
Maatschappelijk debat
Met zijn klimaatverbond wil Hoekzema ook een rol spelen in het maatschappelijk debat. ‘We kunnen meer bewustzijn creëren onder juristen, en ze een spiegel voorhouden,’ legt hij uit. ‘Denk aan vragen als: willen we de fossiele industrie nog bijstaan?’ Is de legal counsel van Shell ook welkom als lid? ‘De belangrijkste vraag is: is zo’n persoon daadwerkelijk gemotiveerd om verduurzaming in te zetten? Zo ja, dan denk ik dat je als experts een helpende hand moet bieden. Als niemand Shell meer helpt met kennis, dan wordt het voor hen ook lastig.’
Hoekzema heeft geen vastomlijnde ideeën over wat de club precies moet gaan doen of laten. Dat zal zich gaandeweg uitkristalliseren, denkt hij. ‘Wij bieden een platform en faciliteren dat juristen met duurzaamheidsexpertise iets kunnen organiseren. Bijvoorbeeld nieuwe modellen voor juridische documenten ontwikkelen of lezingen geven. Wij bieden de middelen, de kennis en de organisatie.’ Het is in ieder geval de bedoeling dat de groep zichzelf van onderaf organiseert. ‘Ieder lid geeft zelf invulling aan wat de vereniging doet. Als een jurist denkt: ik zie een kans op het gebied van aanbestedingsrecht, dan kan hij via Recht voor Klimaat een oproep doen: wie sluit zich aan?’
Diverse club
De activistische advocaat plaatste een bericht op LinkedIn waarin hij geïnteresseerde juristen uitnodigde zich aan te melden. Hij hoopte op ongeveer vijftien reacties. ‘Dan heb je een groepje met wie je kunt uitdenken: wat gaan we precies doen, hoe zou het eruit moeten zien?’ Het werden er uiteindelijk tweehonderd. ‘Dat waren er veel meer dan ik had verwacht. Dus heb ik een uitgebreidere tweede vragenlijst gemaakt. Ik dacht, dat schrikt misschien een beetje af. Daar kwamen alsnog zestig reacties op.’
Hoekzema zegt momenteel in gesprek te zijn met een twintigtal geïnteresseerden die commissies moeten gaan vormen. ‘We hebben al mensen die de kar willen trekken op het gebied van ondernemingsrecht, aanbestedingsrecht, intellectuele eigendom, klimaataansprakelijkheid en ESG-wetgeving.’ Hoewel de vereniging strikt genomen nog opgericht moet worden, kunnen geïnteresseerden zich inmiddels aanmelden op rechtvoorklimaat.nl. ‘Als alles volgens plan verloopt, is de oprichting voor het eind van 2023 een feit en volgt in januari een groot kick-off-evenement.’
Geen winstoogmerk
Naast zijn inspanningen voor de klimaatclub is Hoekzema druk bezig zijn nieuwe kantoor op te zetten. The New Paradigm, vrij vertaald ‘het nieuwe denkraam’, richt zich naast commerciële opdrachten voor bijvoorbeeld overheidsinstanties op de duurzame organisaties van de toekomst. ‘We hebben geen winstoogmerk. De marges over onze commerciële projecten gebruiken we om duurzame initiatieven te ondersteunen,’ vertelt Hoekzema. ‘Vernieuwende organisaties zijn juridisch gezien soms afwijkend georganiseerd. Denk aan een zoöperatie, een coöperatie waarin de natuur een stem in het bestuur heeft. Daardoor lopen ze bij traditionele kantoren vaak tegen hoge facturen aan,’ legt hij uit. ‘Wij helpen ze tegen of onder de kostprijs. Zo lopen goede initiatieven niet stuk op de kosten.’