vak & mens

gezien

Steggelen over pensioen

Pensioenruzies hebben de toekomst, orakelt advocaat Mark Heemskerk in een bloemlezing van 26 pensioenverhalen.

De auteur weet waarover hij het heeft. Heemskerk (1976) is partner bij nichekantoor held law in Amsterdam, hoogleraar pensioenrecht in Nijmegen en raadsheer-plaatsvervanger bij het gerechtshof ’s-Hertogenbosch. In het handzame boekje Pensioenruzies (VMN Media, 2023) bespreekt hij aan de hand van waargebeurde pensioenruzies de valkuilen die schuilen in het weidse woud aan pensioenwetten, -reglementen en -berekeningen.

Eén valkuil betreft de vraag wat anno 2023 eigenlijk de pensioenleeftijd is, het moment waarop werkgevers afscheid kunnen nemen van hun oudere werknemers. Een Haags advocatenkantoor (gespecialiseerd in arbeidsrecht!) meende een leeftijd van 65 jaar te mogen hanteren en ontsloeg een secretaresse zodra ze die mijlpaal bereikte. Dat is leeftijdsdiscriminatie, sputterde de vrouw, want de AOW-leeftijd is inmiddels 66 jaar en ze wendde zich tot de kantonrechter. Die veroordeelde het kantoor tot doorbetaling van het salaris tot de AOW-leeftijd en een transitievergoeding.

Heemskerk haalt tal van pensioenconflicten aan, soms verdrietig, soms vermakelijk, vaak tenenkrommend. Goede communicatie kan veel gedoe voorkomen, stelt hij. De meeste rechtszaken over pensioen gaan over uitleg. ‘Verduidelijking is de kortste weg naar minder conflicten.’

Niettemin liggen er nog talloze nieuwe ruzies in het verschiet, verwacht hij, gesouffleerd door de Raad voor de rechtspraak. Deze zomer is de Wet toekomst pensioenen in werking getreden. Binnen een paar jaar moeten alle pensioenregelingen worden gewijzigd en alle opgebouwde pensioenen worden omgezet. Een vloedgolf aan rechtszaken over pensioenen ligt in het verschiet. Heemskerk sluit een lawyer’s paradise niet uit.

Alles stroomt

Panta Rhei, alles stroomt. Lezers van de bundel Panta Rhei, recht en duurzaamheid (Boom juridisch, 2023) kunnen zich laten meevoeren in de stroom van onderzoeken van de Leidse rechtenfaculteit.

De rode draad in het boek vormen de zeventien ontwikkelingsdoelen (Sustainable Development Goals, SDG’s) van de Verenigde Naties die vijf gebieden beslaan: mensen, milieu, winst, vrede en samenwerking. De doelen staan soms op gespannen voet met elkaar, zeggen de auteurs en universitair docenten Yvonne Erkens (sociaal recht), Cees de Groot en Chris van Oostrum (ondernemingsrecht). ‘Duurzame ontwikkeling is enkel te bereiken door evenwicht tussen ecologische, economische en sociale belangen,’ schrijven zij in de inleiding.

Het boek beslaat eveneens vijf gebieden: ‘Fatsoenlijk werk’, ‘Mensenrechten’, ‘Duurzaam ondernemen en beleggen’, ‘Wat kan de overheid doen?’ en ‘Plastic is overal’. In het derde deel analyseert Jelle Nijland de verhouding tussen Schiphol en SDG 13: ‘Neem dringend actie om klimaatverandering en haar impact te bestrijden.’ Volgens Nijland heeft Schiphol een ‘wellicht ongemakkelijke, maar een niet onbelangrijke taak om duurzamer te worden terwijl ook andere publieke belangen moeten worden behartigd’. Hij onderzoekt hoe de klimaatdoelstelling meer gewicht kan krijgen in het beleid van de luchthaven, zonder andere publieke belangen (zoals de veelbesproken hubfunctie) uit het oog te verliezen. Zijn voorstel? Het ‘dynamisch profileren’ van de verschillende belangen en een routekaart met verschillende scenario’s.

Duurzaamheidsvraagstukken zijn volgens de auteurs wicked problems die vragen om interdisciplinair onderzoek. ‘Het is daarom niet alleen een kwestie van meer onderzoek doen, maar er vooral voor zorgen dat duurzaamheidsonderzoek en de betreffende onderzoekers elkaar vinden.’

Voor het leven

‘Het verhaal van Merel Pontier’, kondigt de flaptekst aan. Maar Onrecht (Alfabet, 2023) is evengoed het verhaal van de ten onrechte ter dood veroordeelde Clinton Young. Samen trekken ze ten strijde. Clinton vechtend voor zijn leven, Merel tegen de doodstraf in Texas.

In de zomer van 2003 plaatst de Amerikaanse Young online een oproep vanuit zijn dodencel. ‘Penvriend gezocht.’ Maar hij zoekt meer. ‘Ik hoop dat er advocaten, studenten of andere mensen zijn die mijn zaak kunnen bestuderen. Die mij kunnen helpen. Voordat het te laat is en ik word geëxecuteerd voor misdaden die anderen hebben gepleegd.’

Elf jaar later hoort de bevlogen Nederlandse straf­recht­studente Pontier het verhaal van Young. Ze leest zijn oproep en besluit hem te schrijven. Het is het startpunt van een bijzonder verhaal, opgetekend door auteur Dolf de Groot, die eerder onder andere het boek Bloedbroeders schreef.

In het boek komen ook passages uit getuigenverhoren en pleidooien voorbij. Een medeverdachte verklaart belastend over Young in ruil voor strafvermindering. DNA-sporen die zouden wijzen op de onschuld van Young worden niet onderzocht. Uit alles blijkt de onzuiverheid van de rechtsgang in het diepe zuiden van de VS.

Pontier studeerde door aan de University of Texas School of Law en staat inmiddels als strafrechtadvocaat ingeschreven bij de Texaanse balie. Haar uitzonderlijke inzet voor Young blijft niet zonder resultaat: in 2021 wordt Young op borgtocht vrijgelaten. Tegenwoordig maakt Pontier zich als legal director van de Clinton Young Foundation ook hard voor andere gevangenen met lange gevangenisstraffen en doodstraffen in de VS.