column
Wat kan mr. X als ‘onafhankelijk onderzoeker’?
Kan een advocaat ‘onafhankelijk onderzoek’ doen? Jawel, maar dan opereert hij niet als advocaat en is hij niet partijdig. De huisadvocaat als ‘onafhankelijk onderzoeker’ is exit. Na diverse kwesties (denk aan de NS-zaak in 2017, de Sanderink-zaak in 2022) was het zo langzamerhand snakken naar een uitspraak van het Hof van Discipline. Want is de ‘onafhankelijk advocaat-onderzoeker’ eigenlijk geen contradictio in terminis?
In zekere zin wel, volgens het hof. Het is van tweeën één. Of je treedt op als partijdig advocaat óf als onafhankelijk onderzoeker – een andere hoedanigheid dus.
Als onafhankelijk onderzoeker heb je geen ‘klassieke advocaat-cliëntrelatie’ met de opdrachtgever: voor advocaten(kantoren) met een ‘bestaande adviesrelatie’ met de cliënt is onafhankelijk onderzoek taboe. En als je eenmaal onderzoek hebt gedaan dan gelden er regels naar analogie van gedragsregel 15.
Volgens het hof heeft de kernwaarde vertrouwelijkheid geen doorslaggevende waarde meer als sprake is van onafhankelijk onderzoek. Dat lijkt de doodsteek voor het verschoningsrecht van de onafhankelijk advocaat-onderzoeker, waarmee advocaten vermoedelijk een belangrijke troef in de strijd om die lucratieve klussen wordt ontnomen.
In de Baker Tilly-zaak waarin het Hof van Discipline nu oordeelt, verklaarde de advocaat dat hij ‘onafhankelijk’ vooral had bedoeld in ‘deontologische zin’: onafhankelijk zoals in de advocatenkernwaarden bedoeld, zonder invloed van de opdrachtgever op het onderzoek (maar wel partijdig). Die uitleg vindt het hof geenszins voor de hand liggen. Als je je onderzoek als ‘onafhankelijk’ presenteert, mogen mensen ervan uitgaan dat het objectief, zorgvuldig en volledig is.
Het onderscheid intern/extern onderzoek is ongeschikt om je gedrag op af te stemmen, zegt het hof. Ook een ‘intern’ rapport kan openbaar worden.
Dan een aantal dingen waarvan we wel wisten dat ze bij onafhankelijk onderzoek moeten gelden: geen zeggenschap opdrachtgever over inhoud rapport, transparantie over wat niet is onderzocht, zo volledig mogelijk beeld, hoor en wederhoor. Een protocol zou mooi zijn, maar volgens het hof zijn daarvoor de orde en/of wetgever aan zet, waarbij ook over het verschoningsrecht moet worden gediscussieerd. Er is een hoop kreupelhout gekapt, maar of het genoeg is om bosbranden te voorkomen, moet blijken (ECLI:
