vak & mens
Al vijf jaar bestoken ex-geliefden Gerard Sanderink en Brigitte van Egten elkaar met rechtszaken. Een soort vechtscheiding van nationale proporties, waarbij Sanderinks voor de overheid belangrijke bedrijven betrokken raakten. Wat is de rol van advocaten in dit gevecht met modder en miljoenen?
De Sanderink-saga ontrolde zich als een smeuïge soap. Een scheutje provinciale romantiek à la Boer zoekt Vrouw, maar ook een flinke dosis shakespeariaanse dramatiek en waanzin. In boeken, krantenartikelen en podcasts is al breed uitgemeten hoe de schuchtere, hardwerkende Tukker vanuit de boerderij van zijn ouders decennialang bouwde aan een imperium. Softwarebedrijf Centric, hofleverancier bij veel overheidsinstanties. Ingenieursbureau Antea en bouwbedrijf Strukton, dat wegen, tunnels en spoorlijnen ontwerpt en aanlegt.
Aan het einde van een voorbeeldige loopbaan raakt deze sobere, selfmade miljonair in de ban van een veel jongere vrouw met zelfverzonnen successen. Rian van Rijbroek, fotomodel uit Veghel, geheim agente, hacker, financieel adviseur, cybersecuritydeskundige, schrijfster, verleidster: Data Hari, wordt ze soms genoemd, en Sanderink is volgens haar biografe Angelique Kunst niet de eerste coryfee die ze ten val brengt.
Meer nog dan streekroman of koningsdrama is de Sanderink-affaire een legal thriller met vele wendingen, zelden vertoonde interventies en on-Nederlandse dwangsommen en inbeslagnames. Strafzaken, civiele procedures en tuchtklachten lopen kriskras door elkaar heen en kennen allemaal weer hun eigen dynamiek en juridische finesses.
Toch houden de tientallen rechtszaken waarin de nu 74-jarige zakenman is verwikkeld, allemaal verband met de verwijten die hij maakt aan zijn ex-vriendin. Brigitte van Egten was zeventien jaar lang zijn partner en collega. Zij bestuurde onder meer zijn bedrijf Dutch Solar Systems (DSS), maar sinds de breuk beweert Sanderink dat Van Egten geld van DSS verduisterd zou hebben. Ook zou ze banden hebben met criminelen in het West-Afrikaanse Gambia en actief zijn in de porno-industrie. Hoewel er voor de bizarre beschuldigingen nooit bewijzen zijn aangeleverd, blijft Sanderink ze herhalen en een hele trits aan advocaten stond hem daarin bij. Van Egten op haar beurt probeerde tevergeefs met rechtszaken de stroom beschuldigingen te stoppen. Ze won keer op keer, maar dan staken de roddels elders toch weer de kop op, als een veenbrand van laster.
Advocaat en oud-deken Germ Kemper volgt de affaire in de media en houdt ook de tuchtrechtspraak beroepshalve bij. ‘Familiezaken en scheidingen vormen van oudsher de grootste bron van onheil op tuchtrechtelijk gebied,’ weet hij uit ervaring, ‘emotionele zaken die de raadsman dwingen tot een dagelijkse eierdans. Hoever ga je mee in de passie van je cliënt? Dat zie ik ook in deze grote affaire. Partijen klagen over en weer over scheldpartijen of het oprakelen van irrelevante privézaken of onbewezen verdachtmakingen die niets met de zaak te maken hebben. Advocaten zijn dan zo begaan met hun cliënt dat ze mee gaan vechten.’
Kerkdienst
De zaak begon in november 2018 met een telefoontje. Vanuit het niets zette Sanderink Brigitte van Egten op een zondagmorgen aan de kant. De wekelijkse wandeling na de kerkdienst ging niet meer door. Zij zou hem voor miljoenen hebben bestolen, beet hij haar toe, en seks hebben met Afrikanen rond hun vestiging van DSS in Gambia. Het was uit.
Ondanks gesprekken en verzoeningspogingen in de weken daarna, merkte Van Egten dat Sanderink of zijn nieuwe vriendin Rian van Rijbroek de wilde beschuldigingen verspreidde binnen zijn bedrijven, onder zakenrelaties.
Het wederzijds wantrouwen groeide verder na een inval van de FIOD in februari 2019 bij Strukton. Het bedrijf zou steekpenningen betaald hebben om een metrolijn in Saoedi-Arabië te mogen bouwen. Volgens Sanderink was er niets aan de hand en ging het om een normale commissie aan een agent. Maar hij verdacht Van Egten er nu ook van dat ze de FIOD getipt had.
Sanderink ontsloeg Van Egten en eigende zich haar zakelijke mailboxen toe. Landelijke mediaredacties kregen mails van Van Egten doorgespeeld, waarin Van Egten door Sanderink in verband werd gebracht met diefstal en porno-industrie. Deze verbanden bleken nooit te bestaan.
‘Verweerder heeft zich te veel laten leiden door de wensen van zijn cliënt’
‘Toen ik deze zaak kreeg, was de machtsverhouding onmiddellijk duidelijk. Multimiljonair Sanderink met zijn succesvolle bedrijven wilde zijn voormalige partner wegdrukken. Dat pikte mijn klant niet en dus gingen we het gevecht aan,’ zegt Paul Tjiam, advocaat van Simmons & Simmons die Van Egten al vier jaar bijstaat in de civiele zaken tegen Sanderink en zijn bedrijven. Medio 2019 begonnen de eerste rechtszaken. Van Egten vocht haar ontslag aan als directeur van DSS en Tjiam eiste in een kort geding met succes een verbod op herhaling van de ongefundeerde beschuldigingen op straffe van een dwangsom.
Ook verbood de rechter Sanderink om berichten en gegevens uit de zakelijke e-mailbox van Van Egten bij haar voormalige werkgever DSS te gebruiken. ‘Op zichzelf genomen moet het voor een werkgever mogelijk zijn om te speuren naar bewijs van eventuele fraude,’ overwoog de Amsterdamse voorzieningenrechter. ‘De aan de pers gezonden informatie heeft echter voor het merendeel niets van doen met de veronderstelde fraude.’ Doel van de campagne leek alleen om Van Egten af te schilderen als ‘de slechte vrouw’. Maar, zo bepaalde het vonnis, ‘het uit te spreken verbod staat niet in de weg aan een fraudeonderzoek door een onafhankelijk bureau.’
Het conflict lag met het kort geding op straat en haalde de media. Het leidde tot grote onrust binnen de bedrijven van Sanderink. Klanten haakten af, directeuren liepen weg of werden ontslagen en dat leidde ook weer tot rechtszaken. Een mededirecteur bij DSS legde bijvoorbeeld een positieve verklaring af over Van Egten. Hij werd daarna – volgens eigen zeggen – door een van de advocaten van Sanderink, Jan Boogaard, onder druk gezet om de verklaring in te trekken. De directeur, die tijdens dat telefoongesprek al ziek thuis zat, zou anders niet meer welkom zijn op de werkvloer.
Het leidde tot de eerste tuchtklachten die in 2020 door de Raad van Discipline in Den Bosch werden beoordeeld. Boogaard had niet op de stoel van een bedrijfsarts mogen plaatsnemen door voorwaarden te stellen aan de terugkeer van de directeur. Boogaard kreeg daarom een berisping (ECLI:
Onafhankelijk onderzoek
Zeker vijftien advocaten heeft Sanderink de afgelopen vijf jaar versleten, en een onbekend aantal kantoren zal de hete aardappel wijselijk hebben doorgeschoven. Natuurlijk is iemand met een geschat vermogen van meer dan 600 miljoen en met tot voor kort nog volledige zeggenschap over zijn bedrijven een aantrekkelijke cliënt, maar wellicht niet als die in de media wild om zich heen slaat, voorstelt om rechters thuis te benaderen, deurwaarders bedreigt en tierend een zitting komt binnenvallen.
Voor het corruptieonderzoek bij Strukton had Sanderink inmiddels strafpleiter en oud-officier van justitie Aldo Verbruggen ingeschakeld. Met zijn eigen kantoor Lumen Lawyers richt Verbruggen zich naast strafzaken op interne onderzoeken. Daarom vroeg Sanderink hem in februari 2020 ook een onafhankelijk feitenonderzoek naar Van Egten te doen. Voor de steeds verder escalerende civiele procedures tegen zijn ex huurde hij na Boogaard het Haagse kantoor BarentsKrans in.
Maar in november 2020 oordeelde een rechter dat Verbruggen helemaal geen onafhankelijk onderzoek kon doen, als hij Sanderink ook bijstond in een strafzaak (ECLI:NL:GHARL:2020:8890). Een maand later verbood een andere rechter de conceptversie van het rapport, dat Sanderink overigens al had rondgestuurd (ECLI:
Diezelfde maand wist Tjiam namens zijn cliënte beslag te leggen op servers met e-mails van Sanderink. Met de mails als bewijs diende Van Egten een tuchtklacht in tegen Verbruggen. Het FD en Tubantia publiceerden uitgebreid over de mails die in de tuchtklacht aan bod kwamen. Daarin werd de indruk bevestigd dat onafhankelijk onderzoeker Verbruggen nauw samenwerkte met de partijdige procesadvocaten van BarentsKrans. Verbruggen deed suggesties voor hun processtukken en liet zijn opdrachtgever Sanderink meeschrijven aan zijn onafhankelijk feitenrapport. Zo mailde Verbruggen eind maart 2020 aan advocaat Roeland de Mol, partner bij BarentsKrans: ‘Als je durft, kun je daaraan toevoegen dat het interne onderzoek inmiddels wel heeft uitgewezen dat Van Egten beslist geen modelburger is (maar stal van een bedrijf waarvan zij leidinggevende was en er niet voor terugdeinsde om terabytes pornografisch materiaal op de server te plaatsen) maar ik snap dat dit op de grens is en een beetje uitdagend.’ Bewijzen voor de oude beschuldigingen kwamen er ook nu niet.
De Mol mailde op zijn beurt naar Sanderink: ‘Aldo en ik stemmen nu onderling af welke elementen de rapportage idealiter zou moeten hebben om maximaal effect te hebben in de civiele procedures.’
‘Ik kan en mag over die mails niets zeggen,’ reageerde Verbruggen eind 2021 in dagblad Tubantia op de tuchtklacht. ‘Ik ben gebonden aan mijn verplichting tot geheimhouding. Dat is voor mij bijzonder vervelend. Ik moet als het ware vechten met mijn armen op mijn rug gebonden. Ik vind het dan ook bijzonder pijnlijk dat deze mails nu openbaar zijn geworden. Dat had nooit mogen gebeuren.’ Hij vond dat de mails tussen advocaat en cliënt ook niet mochten dienen als bewijs in een tuchtklacht en diende een tegenklacht in tegen Tjiam, die nog in onderzoek is. Tjiam zegt over deze klacht: ‘Enkel uit de e-mails van Verbruggen werd duidelijk hoe opzettelijk kwaadaardig hij tegen mijn cliënte opereerde. Deze e-mails heeft mijn cliënte dus gebruikt als onderbouwing van haar klacht tegen Verbruggen. Dat hij vervolgens een klacht tegen mij indient omdat zijn onbehoorlijke gedrag wordt blootgelegd, vind ik vrij apart.’
Tegen Tubantia hield Verbruggen overigens vol dat hij niets fout had gedaan. ‘Ik heb me nooit gepresenteerd als onafhankelijk onderzoeker, maar als advocaat die in opdracht van een aantal cliënten onderzoek doet. Daarbij ben je per definitie partijdig. Maar je moet wel een zekere onafhankelijkheid als kernwaarde hebben. Sommige partijen interpreteren dat anders. Die vinden dat je als onderzoeker volkomen objectief en onafhankelijk moet zijn. Daarmee wordt de advocaat-onderzoeker geframed op een manier die niet bestaat.’
Het opereren van Verbruggen voedde het al lopende debat over de geloofwaardigheid van de advocaat-onderzoeker. De tuchtrechter kon zich niet vinden in het verweer van Verbruggen en oordeelde dat die zich ‘opportunistisch en misleidend’ ten opzichte van Van Egten had opgesteld. Hij werd vorig jaar voor vier maanden voorwaardelijk geschorst (ECLI:
‘Verbruggen maakt een denkfout,’ reageert Kemper, ‘hij meent dat hij onafhankelijk onderzoeker is, alleen omdat hij advocaat is. Maar de onafhankelijkheid van een onderzoeker reikt verder dan die van de advocaat. En je kunt niet tegelijk partijdig advocaat voor iemand zijn en onafhankelijk onderzoeker. Prima om voor een cliënt een bedrijfsonderzoek te doen en dossier op te bouwen. Als je over je rol dan ook maar helder bent naar alle betrokkenen.’
Het Hof van Discipline bevestigde dat beginsel vorige maand (ECLI:
‘Bij de ethiek van het vak hoort wel de onafhankelijkheid en eigen verantwoordelijkheid. Je rol is ook je cliënt te behoeden voor fouten’
De tuchtzaak van Van Egten tegen Roeland de Mol, twee andere advocaten en twee notarissen van BarentsKrans zijn geschikt, waarbij klachten over en weer zijn ingetrokken, zegt Jesse Zijlma, die daar als bestuursvoorzitter van het kantoor bij betrokken was.
Die klachten gingen niet alleen over de nauwe samenwerking met Verbruggen. Uit andere mails, waarover het FD publiceerde, bleek dat Sanderink advocaten en notarissen van BarentsKrans onder druk zette om mee te werken aan een omstreden manoeuvre met gecertificeerde aandelen, om zo Van Egten te dwarsbomen. ‘Die transactie heeft uiteindelijk nooit plaatsgevonden,’ zegt Zijlma daarover. Ook deze klacht is ingetrokken.
Het kantoor heeft de hele gang van zaken uitvoerig geëvalueerd, samen met externe deskundigen. ‘Tuchtklachten zijn niet leuk, maar ook een risico van het vak. We verkopen nu eenmaal geen bloemen. Het gaat over conflicten. Je wist van tevoren bij dit conflict dat er bijzondere mensen bij betrokken waren, maar ook die hebben recht op juridische bijstand. Dus het is niet zo dat we als kantoor dit soort zaken nooit meer zouden doen. Maar een les is wel dat je scherp kijkt hoe je onderlinge processen zijn geregeld en dat je nog eens vaststelt wat je als kantoor wilt uitdragen en wat niet.’
Zijlma vindt niet dat een advocaat moet afhaken wanneer er twijfels rijzen over het beoordelingsvermogen van een cliënt. ‘Op zich mogen mensen ook onverstandige dingen doen. In dit specifieke geval kan ik daar niets over zeggen, maar in algemene zin kun je zeggen dat advocaten werk hebben, omdat hun cliënten zaken niet goed regelen. Maar bij de ethiek van het vak hoort wel de onafhankelijkheid en eigen verantwoordelijkheid. Je rol is ook als advocaat je cliënt te behoeden voor het maken van fouten.’
Smaad
Na Verbruggen en BarentsKrans moest Sanderink andermaal op zoek naar nieuwe raadslieden. In het FIOD-onderzoek tegen Strukton en een strafzaak over smaad, na aangifte van Van Egten, liet Sanderink zich bijstaan door Paul Acda uit Roermond. Acda deed ook een aantal civiele procedures. Later nam Sanderink daarvoor Gino van Tilborg in de arm, vennoot van het Sittardse kantoor Douffet Heuts.
Sanderink werd vrijgesproken van smaad. Daarna richtte Acda zich naar eigen zeggen helemaal op de FIOD-zaak. ‘Maar ik heb me vanaf het begin van mijn aanstelling ingezet om tussen Sanderink en Van Egten een oplossing in der minne te bereiken. Partijen waren driekwart jaar on speaking terms in het kader van een mediationtraject dat na mijn aantreden als advocaat is gestart. Dat steunde ik en dat verliep heel goed en voorspoedig. Alleen kwam op een gegeven moment een breuk binnen die mediation. Toen de civiele procedures hierna weer opgestart werden, heb ik mij uit de civiele zaken teruggetrokken.’ April 2022 legde Gino van Tilborg namens Centric en DSS beslag op 1,96 miljoen euro van Gerard Sanderink. Het bedrag aan uitstaande dwangsommen zou worden overgemaakt naar Van Egten, zo had zowel Acda als Sanderink bezworen. Maar op het laatste moment kwam Van Tilborg met een schadeclaim tegen Van Egten. De bedrijven zouden door de negatieve publiciteit een miljoenenverlies lijden, en Van Egten werd daarvoor aansprakelijk gesteld. Als zekerheid werd een derdenbeslag gelegd op de rekening van Sanderink, precies voor het bedrag van 1,96 miljoen dat zou worden uitbetaald aan Van Egten.
Een tuchtklacht van Van Egten hierover tegen Van Tilborg loopt nog. Van Tilborg was helemaal niet de advocaat van Centric, waar Sanderink op dat moment was teruggetreden, zo is de strekking van de klacht, en de verklaring voor de verliezen was volgens de jaarverslagen te wijten aan corona en chiptekorten, niet aan de negatieve publiciteit.
‘Ten aanzien van de klachten die ik namens mijn toenmalige cliënten indiende tegen de advocaat/advocaten van de wederpartij en op de klachten die tegen mij zijn ingediend, kan ik en wil ik ook niet reageren,’ reageert Van Tilborg schriftelijk, ‘deze zijn thans nog allemaal in behandeling bij de betreffende dekens. Gelet op mijn geheimhoudingsplicht kan ik op grond daarvan niet inhoudelijk op de kwestie ingaan. Tot slot, deze zeer bijzondere kwestie heeft al genoeg beroering veroorzaakt en het komt mij voor dat het beter is dat er rust in weerkeert.’
Maar rustig is het niet geworden. Het omstreden beslag leidde in eerste instantie tot een machtsstrijd binnen de directie van Centric, die werd gewonnen door de vertrouwelingen van Sanderink. Maar het vormde ook de aanleiding voor het Openbaar Ministerie om een procedure bij de Ondernemingskamer te starten.
Ondertussen kwamen de oude beschuldigingen over Van Egten het voorjaar van 2022 weer boven op de site omrecht.nl (omgedoopt tot onrecht.nl, inmiddels uit de lucht). Deze site van een rijschoolhouder, die overhoopligt met het CBR, begon opeens over de affaire te publiceren. Eerst werd Sanderink geprezen en Van Egten zwart gemaakt, maar later dat jaar openbaarde de rijschoolhouder dat hij betaald was door Sanderink. Een bedrag van € 150.000, waarvan een ton overgemaakt via de derdenrekening van Acda. De man klapte uit de school, omdat hem nóg een ton zou zijn beloofd.
Tegen Acda loopt hierover ook een tuchtprocedure. Hij ontkent dat hij wist dat de betalingen verband hielden met de lastercampagne. ‘Kennelijk zien mr. Tjiam en mw. Van Egten daar iets anders in,’ zegt hij. ‘En ik neem ze dat ook niet kwalijk maar ik heb echter niet onjuist gehandeld, zeker niet met de kennis waarover ik toen beschikte.’ Hij meende namens Sanderink te doneren aan een goed doel, maar wil niet ingaan op de details. ‘Ik laat het graag aan de tuchtrechter over. Voor mij is het ook principieel. Ik ben niet een advocaat die zich laat inhuren om dat soort praktijken te doen.’ Eind juni diende de zaak bij de Raad van Discipline.
‘Je moet niets anders doen met een derdenrekening dan waarvoor hij bedoeld is,’ vindt Kemper, ‘al het andere is doodeng. Als je niet aanstonds snapt waarom de cliënt het niet zelf doen, zit je op glad ijs.’
De afgelopen maanden is Sanderink op verzoek van het Openbaar Ministerie door de Ondernemingskamer op afstand van Centric, Strukton en Oranjewoud gesteld. Hij heeft geen functie meer en mag zelfs als aandeelhouder niet meer stemmen. Sanderink, in januari getrouwd met Van Rijbroek, kan nog jaren doorgaan met zijn vete, ook al lijkt dat nu – na alle escalaties die leiden tot zijn val – louter een privékwestie geworden, waar zijn bedrijven niet opnieuw bij betrokken willen worden. Hoewel de val ook weer leidt tot nieuwe rechtszaken, die nog jaren kunnen duren.
‘Als je op een rij zet wat de betrokken advocaten mijn cliënte de afgelopen vier jaar hebben aangedaan,’ vat Tjiam samen, ‘dan is dat in- en intriest. Een voor een hebben zij zich voor het karretje van Sanderink en Van Rijbroek laten spannen met als doel een volstrekt onschuldige vrouw plat te drukken. Daarvoor werden vonnissen overtreden, rechters en dekens voorgelogen, onrechtmatige juridische constructies opgetuigd, valse beslagen gelegd en zelfs smaadsites gefinancierd door derdengelden. Dan heb ik nog lang niet alles gehad. Ze hebben zich allemaal verslikt in de weerbaarheid van Van Egten. They messed with the wrong woman.’
‘Dit was een uitzonderlijke zaak,’ oordeelt Germ Kemper, ‘ik mag ethiek doceren aan de beroepsopleiding van grote kantoren. Je hoort weleens wat en er gaat weleens wat mis, maar voor het idee dat alles wat de cliënt vraagt, daadwerkelijk wordt gedraaid ben ik geen aanknopingspunten tegengekomen.’