vak & mens
De technologische ontwikkelingen gaan snel, zowel binnen de advocatuur als daarbuiten. Niet belast met erfenissen uit het verleden en ongehinderd door een juridische opleiding, ruiken enkele jonge ICT’ers een kans.
AI neemt standaardwerk over
De opkomst van AI versnelt de automatisering van werkprocessen, verwachten de kersverse consultants van IT Factor. ‘Als jij het niet doet, doet je concurrent het wel.’
Tjeu Cox (28) en Remco Visser (26) rolden min of meer bij toeval de advocatuur in. Nog tijdens hun master – de een studeerde Finance, de andere Organization Sciences – kwamen ze in contact met het advocatenkantoor RESOR, dat hen vroeg een IT-advies op te stellen. Dat ging zo goed dat ze meteen een bedrijfje begonnen: IT Factor was geboren. Inmiddels bestaat de start-up bijna vier jaar en is ze gelieerd aan adviesbureau Venturis. De coronapandemie bracht wind onder de vleugels. ‘Iedereen wilde plotseling videobellen, om in contact te kunnen blijven met collega’s en cliënten. Toen zijn we heel snel op SharePoint van Microsoft intranetten gaan bouwen voor advocatenkantoren.’
IT Factor ondersteunt zijn klanten bij het onderbrengen van data en documenten in de public cloud, de facto de datacentra van grote spelers als Microsoft en Google. Dat biedt in de ogen van het bedrijf de nodige voordelen, onder meer bij het werken vanaf flexibele werkplekken. Het helpt kantoren ook om gelijke tred te houden met de algemene technologische ontwikkeling. Het gaat immers om kantoorautomatisering die niet specifiek voor de advocatuur is ontwikkeld, maar in talrijke bedrijfstakken wordt toegepast.
‘Het helpt ook om de bedrijfsprocessen te sturen op grond van data en financiële inzichten,’ zegt Visser. ‘We zien dat de meeste kantoren dat inzicht niet hebben, maar sturen op onderbuikgevoel. Om te kunnen concurreren met andere kantoren móét je op dat punt professionaliseren. Business intelligence, sturen op basis van cijfers. Met een dashboard waarop je niet alleen je omzet, je kosten en je debiteuren ziet, maar ook het onderhanden werk, welke taken worden uitgevoerd. Zodat je weet waar de tijd in zit en wat per saldo het meeste profijt oplevert.’
De opkomst van AI maakt het alleen maar belangrijker om ‘datagedreven’ te werken, is de overtuiging van Visser en Cox. ‘AI leidt tot automatisering van taken. Goedbeschouwd zijn ChatGPT en andere Large Language Models programma’s die teksten genereren. Dat is precies wat een advocaat ook doet. De juridische sector staat hoog op de lijst van bedrijfstakken die onder invloed van AI ingrijpend gaan veranderen,’ weet Visser. Cox vult aan: ‘Dat maakt het noodzakelijk om de werkprocessen van je kantoor tegen het licht te houden. Een analyse te maken van het werk dat geautomatiseerd kan worden. Als jij het niet doet, doet je concurrent het wel.’
‘De juridische sector staat hoog op de lijst van bedrijfstakken die onder invloed van AI ingrijpend gaan veranderen’
Als AI-modellen standaardtaken overnemen, biedt dat advocaten meer ruimte voor het ‘echte werk’, menen Visser en Cox. ‘Procederen, ter zitting gaan, het algehele proces overzien. En vooral adviseren. Cliënten zullen met behulp van AI meer zelf gaan doen, of gebruikmaken van alternatieve juridisch dienstverleners. En dan vervolgens een advocaat vragen het te controleren,’ zegt Visser. ‘Ik denk dat dat uiteindelijk een heel positieve ontwikkeling is,’ filosofeert Cox verder. ‘Je krijgt veel minder routinewerk, want dat wordt geautomatiseerd. Het gaat erom dat je als kantoor je cliënt zo goed mogelijk bedient. Die wil ontzorgd worden. Als je de cliënt vraagt waar hij ’s nachts wakker van ligt, noemt hij misschien drie dingen. Als je daarin kunt voorzien met drie praktijkgroepen of drie teams, omdat jij de inzichten hebt en de juiste mensen, schiet je omzet omhoog.’
Grote kantoren die technologie inzetten, dwingen hun kleinere vakgenoten datzelfde te doen, verwachten de twee jonge ondernemers. Cox: ‘Als een groot kantoor dankzij Large Language Models efficiënter werkt en daarmee een aantrekkelijker tarief biedt, kan dat jou cliënten kosten. Je moet je als kleiner kantoor bewust zijn van de ontwikkelingen. Weten wat een groot kantoor bij voorbeeld gebruikt voor contract analyse of contract reviewing. Op grond van je eigen data kun je vervolgens bepalen of het voor jou kostentechnisch nog te doen is of dat je er verder niet al te veel tijd meer in moet steken.’ Visser: ‘Eigenlijk moet elk kantoor een dergelijke risicoanalyse maken. Ook als je een gespecialiseerd nichekantoor bent dat extreem goed is in een bepaald rechtsgebied.’
Middel tegen tekort aan sociaal advocaten
Een advocaat kan met hulp van AI aanzienlijke tijdwinst boeken, is de overtuiging van de man achter een AI-chatbot voor strafpleiters.
Zijn website is gloednieuw en wordt opgeluisterd met gelikte foto’s van advocaten. Ze ogen zelfverzekerd, krachtig en bestaan niet echt. Gemaakt met hulp van een AI-model, erkent de 31-jarige ondernemer Eric de Zeeuw.
Het valt hem niet echt kwalijk te nemen, want AI vormt de basis van zijn start-up Baris. De domeinextensie is .nl noch .com, maar .ai. Geen verwijzing naar het tropische eiland Anguilla, maar naar de kunstmatige intelligentie waarmee Baris het verschil hoopt te maken.
‘Een advocaat die gebruikmaakt van AI‑technologie werkt straks beter en sneller dan een advocaat die dat niet doet’
Baris is gebaseerd op ChatGPT van OpenAI. Met zijn model, waarmee hij de markt wil betreden, richt De Zeeuw zich op strafpleiters. Anders dan ChatGPT haalt Baris zijn info uit herleidbare bron, namelijk vijftien wetboeken en alle strafrechtelijke jurisprudentie van rechtspraak.nl. De kans op hallucinante antwoorden is daarmee kleiner. Daarnaast kun je als gebruiker Baris voeden met een lijvig dossier en vervolgens vragen dat te analyseren, samen te vatten en de relevante jurisprudentie erbij te zoeken.
‘We staan nog maar aan het begin van de mogelijkheden,’ peinst De Zeeuw. ‘Tot dusver is het nog maar een proven concept. Hierna gaan we gebruikers erbij halen om daar vervolgens weer van te leren en nieuwe functies toe te voegen.’
Die gebruikers zijn advocaten. Hij heeft er twaalf als proefkonijn betrokken bij zijn proefmodel, maar binnenkort start het echte werk. Van origine UX-designer gaat het De Zeeuw erom zijn klanten het zo gemakkelijk mogelijk te maken. ‘Neem nou die automatische samenvatting. Stel dat je een omvangrijk dossier krijgt toegestuurd en maar twee uur hebt om dat te lezen. Geen onbekende praktijk in het strafrecht. Baris maakt daar in een oogwenk een half A4’tje van en zoekt er de relevante wetsartikelen en vergelijkbare zaken bij, zodat je goed voorbereid naar het verhoor kunt. Als je dat soort stressvolle momenten met AI weet op te vangen, wordt het werk een stuk plezieriger.’
Per saldo kan een advocaat met zijn AI-model straks meer werk onder handen nemen, verwacht De Zeeuw. Voor andere togadragers geldt dat evengoed. ‘Er zijn enorme personele tekorten in de sociale advocatuur en in de rechterlijke macht. Deze technologie kan bijdragen aan een oplossing door het werk efficiënter te maken zonder concessie te doen aan de kwaliteit. Ik denk dat dat kan, tegen een schappelijke prijs.’
Elke advocaat kan AI-technologie betalen, meent De Zeeuw. Het vergt geen kostbare investeringen in legal tech, voorbehouden aan grote kantoren met diepe zakken. Een gebruikerslicentie voor Baris hoeft niet meer te kosten dan circa honderd euro per maand. ‘Deze technologie leidt tot democratisering van legal tech, zodat niet alleen de grote jongens daarvan profiteren, maar juist ook de kleinere spelers. Ik denk zelfs dat kleine kantoren hiermee aan concurrentiekracht winnen, doordat dit soort tooling hun dienstverlening verbetert.’
Het klinkt als een verkooppraatje en dat is het ook. Tegelijkertijd toont De Zeeuw zich oprecht overtuigd van de belofte die AI in zich draagt. ‘Het is zeker niet feilloos of perfect. Maar een advocaat die gebruikmaakt van deze AI-technologie werkt straks aanzienlijk beter en sneller dan een advocaat die dat niet doet.’
Legt zijn technologie niet juist de bijl aan de wortels van de advocatuur? ‘De angst om overbodig te worden, speelt bij veel mensen op de achtergrond mee. Dat is begrijpelijk. Maar zolang je meebeweegt en begrijpt wat de kracht is van deze technologie, maar ook de zwakte, dan is die angst ongefundeerd. Zie het als een copiloot of cruise control. Het is zeker geen vervanging van de mens, die dient de informatie te valideren en draagt de eindverantwoordelijkheid. Met het oog op de tekorten zou het echter zonde zijn de kop in het zand te steken en geen gebruik te maken van deze technologie.’