juridisch opinie

door Jan Willem Bosman

De lokale advocatenorden zijn te duur en niet (langer) noodzakelijk. Advocaat Jan Willem Bosman vindt dat ze beter kunnen worden opgeheven.

Per brief van 10 maart heeft de algemeen deken namens de algemene raad gereageerd op het voorstel van de minister voor Rechtsbescherming om een landelijk toezichthouder op de advocatuur (LTA) te introduceren.noot 1 Dit nadat de algemeen deken zich heeft laten informeren door prof. T. Barkhuysen over de mogelijk­heden voor inbedding van het toezicht op de advocatuur.noot 2 De herziening van het toezicht op de advocatuur noopt tot een gesprek binnen de advocatuur over haar eigen organisatie en noodzakelijke innovaties en de NOvA zal gesprekken hierover entameren binnen de balie, aldus de algemeen deken.noot 3 Graag ga ik in op deze handreiking het gesprek aan te gaan. Mijn voorstel is om de wetgever te adviseren de lokale advocatenorden af te schaffen.

Te duur

Tijdens de jaarvergadering van de Overijsselse advocatenorde op 16 maart dit jaar is de financiële bijdrage voor advocaten in Overijssel vastgesteld op € 815. Tel hierbij op de financiële bijdrage van de landelijke advocatenorde (€ 1.038) en de contributie voor het lidmaatschap nadert de € 2.000. Iedereen snapt dat de kosten voor de balies omhooggaan vanwege inflatie en het stijgen van salarissen. Echter, de inkomsten van veel sociaal advocaten stijgen niet, terwijl ook zij te maken hebben met hogere kosten. Het huidige systeem is op de langere duur onhoudbaar vanwege twee omstandigheden.

Ten eerste krimpen de meeste balies. Van de elf balies zijn er het afgelopen jaar negen balies gekrompen.noot 4 Alleen de balies van Amsterdam en Den Haag groeiden. Ten tweede zullen de jaarlijkse bijdragen aan de advocatenorde enkel stijgen. Zo schetst de algemeen deken in zijn brief van 10 maart 2023 dat er grote zorgen leven over de beheersbaarheid van de kosten voor het toezicht met de introductie van de LTA. De zorg is niet alleen de verwachting dat de kosten fors hoger zullen uitvallen dan de kosten van het huidige lokale toezicht, maar ook dat de kosten zullen blijven stijgen.noot 5 Al met al zullen de kosten stijgen terwijl het aantal advocaten dat die kosten moet voldoen in de meeste arrondissementen daalt.

En dat terwijl de bijdragen voor Nederlandse advocaten op dit moment al vele malen hoger zijn dan de bijdragen die advocaten in het gros van de ons omringende landen verschuldigd zijn. De jaarlijkse ‘Kammerbeitrag’ in Duitsland ligt rond de € 400 (in München: € 340noot 6 en in Kassel € 410). In het Verenigd Koninkrijk betalen advocaten een ‘certificate fee’ van 286 pondnoot 7, omgerekend zo’n € 325. In Frankrijk betalen advocaten ⁠–⁠ naar ik heb begrepen ⁠–⁠ een bedrag van € 390 per jaar aan de landelijke orde plus een inkomensafhankelijke bijdrage aan de lokale orde. Alleen in België is de baliebijdrage vergelijkbaar met de bijdrage in Nederland. Zo betalen advocaten in Antwerpen dit jaar in totaal € 2.500 voor de bijdrage aan de Antwerpse en Vlaamse balie. Echter, deze baliebijdrage omvat ook diverse verzekeringen voor de individuele advocaat (insolvabiliteit, solidariteitsfonds, cyber, hospitalisatie, beroepsaansprakelijkheid en arbeids­ongeschikt­heid).

Voorstel

De vraag is: kan dit niet anders? Het antwoord is: ja. Voor wat betreft de Overijsselse advocatenorde zijn de grootste kostenposten personeelskosten (stafmedewerkers en deken) en bureaukosten. Ik ga ervan uit dat dit ook voor de andere lokale orden geldt. Met het schrappen van de lokale orden verdwijnen de bureaukosten. Ook kan door het centraliseren van taken worden bespaard op de kosten van stafmedewerkers.

De dekens kunnen na de introductie van de LTA hun toekomstige taken – waaronder klachtbehandeling – op lokaal niveau blijven uitoefenen terwijl zij worden benoemd en vergoed door de landelijke orde. Het is uit het oogpunt van onafhankelijkheid zelfs beter wanneer de deken niet wordt benoemd en betaald door de advocaten op wie de deken toezicht houdt c.q. jegens wie klachten door de deken worden behandeld. Om die reden adviseert prof. Barkhuysen ook te voorzien in een andere verkiezingswijze van de deken.noot 8 Het behouden van de deken als onafhankelijk klachtbehandelaar kan dus beter worden georganiseerd vanuit een landelijk opererende advocatenorde. Vanzelfsprekend kan de deken ook andere werkzaamheden op lokaal niveau voortzetten (aanspreekpunt beroepsgroep, kwaliteitsborging en opleiding jonge advocaten).

Het college van afgevaardigden – het orgaan dat belast is met het vaststellen van verordeningen, het verkiezen van bepaalde functionarissen, het bepalen van de hoogte van de financiële bijdrage en het goedkeuren van de jaarrekening – kan landelijk in plaats van lokaal worden verkozen. Een landelijke verkiezing past bij de advocaat anno 2023 die in de regel landelijk of in ieder geval arrondissementsoverschrijdend procedeert c.q. adviseert, vaak lid is van (een) landelijke specialisatievereniging(en) en de verplichtingen voor advocaten (cursussen, kwaliteitstoetsen) regelmatig invult buiten het eigen arrondissement. Bovendien ontbreken goede argumenten om vast te houden aan lokale afgevaardigden binnen het college in een land waarin het (proces)recht overal hetzelfde is en op uniforme wijze pleegt te worden toegepast.

Daar komt bij dat het huidige systeem hoe dan ook aan vernieuwing toe is. Zo valt het op dat het aantal afgevaardigden in het college niet in verhouding staat tot het aantal advocaten per arrondissement. Zo wordt het arrondissement Amsterdam vertegen­woordigd door acht leden en drie plaatsvervangende leden terwijl hier per 1 januari 2023 6.225 advocaten werkzaam zijn. Arrondissement Overijssel kent vier afgevaardigden (lees: de helft van Amsterdam) en drie plaatsvervangende leden terwijl hier per 1 januari 2023 657 advocaten werkzaam zijn (lees: tien keer zo weinig als in Amsterdam). Samengevat hebben advocaten c.q. afgevaardigden uit Overijssel op dit moment vijf keer zoveel invloed in het college als collega’s uit Amsterdam.

De advocatenorde zou niet de eerste beroepsorganisatie zijn zonder lokaal afgevaar­digden. Integendeel. Vergelijk de beroepsorganisaties voor notarissen, accountants en belastingadviseurs. Deze organisaties hebben een takenpakket dat vergelijkbaar is met die van de advocatenorde (kwaliteitsborging, beroepsopleiding, tuchtrechtspraak, gespreks­partner politiek). Bovendien kunnen nuttige lokale initiatieven blijven bestaan zonder lokale advocatenorde (denk aan Jonge Balies, portefeuillehouders en overleggen met ketenpartners). De huidige afgevaardigden in het college kunnen een plaats krijgen in een landelijk verkozen college. Het goede functioneren van het college van afgevaardigden en diens individuele leden staat voor mij geenszins ter discussie.

Conclusie

Het afschaffen van de lokale advocatenorden maakt de weg vrij voor een toekomst­bestendige en financieel gezonde balie. Het verstevigt de positie van de dekens en past bij de advocatuur anno 2023 zonder dat een en ander ten koste hoeft te gaan van nuttige lokale initiatieven.

– Jan Willem Bosman is advocaat strafrecht en fiscaal recht in Deventer.