van de nova

We overschatten mensen die in de problemen zitten

Hoe kan juridische dienstverlening beter aansluiten op de behoeften van rechtzoekenden die de weg naar de juridische professional niet weten te vinden? Deze vraag stond centraal tijdens het seminar ‘Doen of laten?’ dat de NOvA op 14 december samen met de KBvG, KNB, NBA en NOB organiseerde. Eén van de reflectanten die dag was Quirine Eijkman. Zij is lector Toegang tot het Recht aan het Kenniscentrum Sociale Innovatie van Hogeschool Utrecht en Ondervoorzitter bij het College voor de Rechten van de Mens. Een korte reflectie.

De rechtsstaat heeft volgens Quirine Eijkman onderhoud nodig. ‘Er is de afgelopen jaren niet voldoende geïnvesteerd in de rechtsstaat. Dat merk je. Er zijn genoeg rapporten geweest waaruit blijkt dat er onderhoud nodig was, maar bestuurlijk werd liever aandacht gegeven aan andere zaken, zoals veiligheid. Langzamerhand komt toegang tot het recht nu op de agenda.’ In de Troonrede op Prinsjesdag gaf het kabinet aan te willen werken aan een betere toegang tot het recht. Daarom gaan de griffierechten voor burgers en het mkb omlaag. Volgens Eijkman een eerste stap in de goede richting. Maar ligt hier ook een taak voor beroepsgroepen en wat kunnen beroepsgroepen en beroepsbeoefenaren zelf doen? ‘De meesten van ons zijn normatief opgeleid. Maar hoe dingen in de wetboeken staan en hoe zaken in de praktijk uitpakken, wil nog weleens verschillen.’

© Ed van Rijswijk

Probleem centraal

Het vertrouwen in de rechtsstaat wordt beïnvloed door het contact dat mensen hebben met juridische beroepen, zoals advocaten, notarissen en gerechtsdeurwaarders. Eijkman: ‘Jullie zijn de vertegenwoordigers van de rechtsstaat. Vraag jezelf altijd af wat de persoon bij jou aan tafel wil. Het sociale aspect is daarbij net zo belangrijk als het juridische. Is het nodig om te gaan procederen of is een telefoontje aan een schuldeiser of mediation misschien een oplossing? Als we kijken naar echtscheidingen zijn advocaten daar al heel goed mee bezig. Het probleem oplossen staat daarbij vaak centraal. Dat is beter dan het “toernooimodel” van vroeger.’

Even binnenlopen

Laagdrempeligheid is bij toegang tot het recht belangrijk. Eijkman: ‘We overschatten mensen die in de problemen zitten. We gaan ervan uit dat ze dan nog weten wat ze moeten doen, maar dat weten ze vaak niet meteen zelf. Ondanks sociaal raadslieden, sociaal advocaten, Juridische Loketten of online rechtwijzers blijft er een groep die niet komt of die niet digitaal vaardig genoeg is.’ Eijkman is erg gecharmeerd van initiatieven zoals Huizen van het Recht en Samen Recht Vinden in Zeeland. ‘Bij die laatste staat er een soort mobiele bus bij een winkelcentrum. Iedereen kan gewoon even binnenlopen tijdens het winkelen. En het werkt! Zoiets kun je landelijk niet voor elkaar krijgen. Weet elkaar als lokale professionals te vinden.’