vak & mens interview
Bibob-advocaten bundelen krachten
Gemeenten passen de Wet Bibob steeds vaker toe. Dat maakt de tijd rijp voor de Vereniging van Bibob Advocaten (Vebiba). Voorzitter Karien Lagrouw over het belang van deze nicheclub.
Karien Lagrouw, voorzitter van de Vebiba en bestuursrechtadvocaat (TeekensKarstens advocaten en notarissen, Leiden) staat een cliënt bij aan wie een omgevingsvergunning voor woningvorming werd geweigerd. De cliënt zou hebben gesjoemeld met de belastingaangifte. ‘De belastinginspecteur en het Landelijk Bureau Bibob hebben niet opgetreden. Daaruit kun je afleiden dat de belastingaangifte akkoord was. Het college van B&W van de gemeente Leiden velt niettemin een eigen oordeel en komt tot de conclusie dat de belastingaangifte niet in orde is. Daar zet ik toch echt mijn vraagtekens bij.’ Het is een voorbeeld uit de praktijk. Gemeenten maken steeds vaker gebruik van de Wet Bibob (Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur), vertelt Lagrouw. ‘Oorspronkelijk werd de Bibob vooral ingezet bij drank- en horecavergunningen. Tegenwoordig kan een gemeente bij iedere soort gemeentelijke vergunningsaanvraag de Bibob-toets toepassen.’
Op basis van de Wet Bibob uit 2003 kan een gemeente weigeren een vergunning te verlenen of een vergunning intrekken. In 2020 is het toepassingsbereik van de wet uitgebreid. Naar verwachting wordt de reikwijdte van de wet in oktober opnieuw vergroot. Waar in 2010 twee derde van de gemeenten de wet niet of nauwelijks toepaste, doet 97 procent van de gemeenten dat nu wel, zegt Lagrouw. ‘Op deze manier willen bestuursorganen ondermijnende criminaliteit, zoals witwas, aanpakken. Het past binnen de algemene trend dat er steeds meer strafrecht wordt verplaatst naar het bestuursrecht. Het strafrecht legt een grote druk op de overheid. Daarom wordt geprobeerd steeds meer via het bestuursrecht af te doen.
Stelselmatig volgen
Dat is niet zonder risico, meent Lagrouw. ‘De waarborgen die verdachten hebben in het strafrecht gelden niet voor betrokkenen in het bestuursrecht. Terwijl de bevoegdheden die de overheid gebruikt om ondermijnende activiteiten op te sporen, net zo ingrijpend kunnen zijn.’ Zo kunnen bestuursorganen internetonderzoek doen. ‘Binnen het strafrecht is zo’n onderzoek aan strikte voorwaarden verbonden: de duur, intensiteit, welke bronnen onderzocht mogen worden, hoelang gegevens bewaard mogen blijven. De Algemene wet bestuursrecht bevat daarvoor geen normen. Bestuursorganen kunnen ongelimiteerd onderzoek doen. Het is de vraag of dat allemaal in overeenstemming is met de AVG of artikel 8 EVRM.’
Lagrouw wijst op het socialezekerheidsrecht. ‘Mag je iemand heimelijk volgen om te controleren of hij recht heeft op een uitkering? Ook stelselmatig op internet? Mag je iemands Facebookaccount bekijken op zoek naar fraude, zonder dat er een verdenking is?’
De Vereniging van Bibob Advocaten is dit voorjaar opgericht zodat advocaten onderling kennis kunnen uitwisselen. Zo nodig willen de leden van de vereniging collectief optreden om ervoor te zorgen dat de wet goed en evenwichtig wordt toegepast door bestuursorganen. Inmiddels telt de Vebiba 27 leden, verspreid over het land. ‘We zijn van plan om dit najaar een multidisciplinair event te organiseren waarbij we uitwisselen hoe de verzameling en verwerking van persoonsgegevens in het kader van de Wet Bibob tot stand komen. Hierbij willen we met softwareontwikkelaars, ambtenaren en andere Bibob-experts gaan praten over de uitvoering van het Bibob-onderzoek. Zo hopen we daar meer zicht op te krijgen.’